Şihâbeddin el-Mercânî’nin İbn Teymiyye İle İlişkisi Konusunda Rızâeddin Fahreddin’in Muallakta Bıraktığı Bir Meselenin Tahlili
Rızâeddin Fahreddin, İbn Teymiyye kitabında İdil-Ural alimleri arasında İbn Teymiyye’den ilk bahsedenin Mercânî olup olmadığını tartışmaya açtı.. O, Rusya Müslümanları arasında 1910’dan önce İbn Teymiyye’nin adının, eserlerinin ve görüşlerinin başkalarının kitapları üzerinden bilindiğini ileri sürdü. Onun böyle bir iddiayı ileri sürmesinin sebebi Mercânî’nin Şerhu’l-Akâid el-Adûdiyye haşiyesinin bir müsvedde nüshasındaki notta, İbn Teymiyye’nin “Hanbelilerin ileri gelenlerinden”…
İmam Mâturîdî’nin Milli Kimlik Bağlamında Evrensel Bir Yorumu
Türk asıllı Müslüman din âlimi İmam Mâturîdî birçok ilimde temayüz etmiş olması hasebiyle farklı milliyetler ile yan yana getirilmeyeçalışılmış bir isimdir. Birçok zorlama çabaya rağmen Türk olduğu hem biyografisi hem de telif ettiği eserlerdeki dil ve kültürel söylem ile teyit edilen Mâturîdî millî kimliğini tefsirine de yansıtmıştır. Tebliğde müfessirin milli kimlik eksenli yorumlarını Arapların İslam…
Fahreddin Er-Râzî’nin Kelam-Felsefe ve Tasavvuf Arasındaki Düşünsel Gelgitleri
Nevi şahsına münhasır bir düşünür olan Fahreddin er- Râzî, disiplinler arası özgün düşünceleri ile ön plana çıkmıştır. O, öğrenmeyi transkripsiyon bir gereklilik olarak görmüş, keyfiyet ve kemiyetine bakmaksızın birçok alanda eser telif etmiştir. Râzî’nin en fazla iştigal ettiği disiplinlerin başında kelam, felsefe ve tasavvuf gelmektedir. Kelam yaparken felsefî bahisleri araştırmış meramını anlatmak için de tasavvuf…
Kelâm İlminde Havâtır Kavramının Yeri
Kelâmcılar, çok çeşitli öznel olaylarla ilgilenmiş ve bunlardan nesnel sonuçlara ulaşmayı hedeflemişlerdir. Havâtır kavramı da kelâmcıların ele aldıkları tikel/öznel durumları ifade eden kavramlardan biridir. Bu kavram, kelâmcılar tarafından ilhâm, vesvese, fikir, tedebbür, kelâm-ı hafî, teemmül ve hadîsu’n-nefs gibi öznel kavramlarla da ifade edilmiştir. Havâtır, bir insanın içinde gerçekte bulunmayan bir şeyin hızlıca var olması ve…
Mu‘tezilî Tanrı Tasavvurunda Çerçeve İlke: Adalet -Dinî ve Felsefî Temeller Bağlamında Bir Değerlendirme-
Mu‘tezilî kelamcılar kendilerini tevhid, adalet, va’d ve vaîd, el-menzile beyne’l-menzileteyn ve emir bi’l-ma‘rûf nehiy ani’l-münker’den oluşan beş ilkeyi (el-usûlu’l-hamse) benimseyen kimseler olarak tanıtmışlardır. Adalet ilkesi bu beş ilke içindeki hiyerarşide ikinci sırada yer almış olmasına rağmen tevhid ile eşdeğer hatta mezhebî tercihlerin belirlenip kurgulanmasındaki işlevsellik bakımından ve diğer üç ilkeyi de kapsaması nedeniyle Mu‘tezile kelamında…
Mehmet Râif Ogan’a Göre Bâbîlik/Bahâîlik Hareketi ve Bu Harekete Yönelttiği Bazı Tenkitleri
Bu makalede, Mehmet Râif Ogan’ın Bâbîlik ve Bahâîlik hareketi ile ilgili görüşlerine ve harekete yönelttiği bazı tenkitlere yer verilmiştir. Mehmet Râif Ogan, bir Mezhepler Tarihçisi değildir ancak mezhepler konusunda birtakım görüşleri ile dikkat çeken bir fikir adamıdır. Osmanlı’nın son Cumhuriyet’in ilk döneminde yaşayan Mehmet Râif Ogan, dinî ve millî konulardaki yazıları ve görüşleri ile tanınmıştır….
Tanrı’ya Atfedilen Cismanî İfadelerin Mahiyeti: Gazzâlî ve İbn Meymûn’un Yaklaşımı Üzerine
Dinî metinlerde Tanrı hakkında pek çok niteleme ve tasvir söz konusudur. Bu tasvirlerden bir kısmı antropomorfizm (insanbiçimci) ve cismânîyet içeren ifadelerdir. Söz konusu ifadelerin Tanrı’ya tatbik edilip edilmeyeceği gerek Yahudi ve Hristiyan gerekse İslam Düşüncesi’nde tartışma konusu olmuştur. Bilindiği üzere teistik dinlerin metinlerinde Tanrı’ya el, yüz, ayak, görmek, işitmek vs. gibi cismâniyet içeren birtakım organlar…
Sa’duddîn et-Teftâzânî’nin Ahiret Hayatına Dair Görüşleri
Temel inanç esaslarından biri olan ahirete iman konusunun, Sa’duddin et-Teftâzânî tarafından nasıl anlaşıldığını incelemeyi hedefleyen bu çalışmada, ölümden hemen sonra gerçekleşecek olan hayat ve delilleri ele alınarak, ahiret evresinde yaşanacak aşamalardan bahsedilmiş, kıyâmet ve alâmetleri ile ilgili görüşlere ise yer verilmemiştir. Ayrıca Ehl-i Sünnet ve Mu’tezile gibi mezheplerin yine filozofların ahiret hayatına dair görüşlerinden bazılarını…
İman-Amel İlişkisi Meselesinde Bediüzzaman Said Nursî’nin Durdurğu Yer
İman ve amel, İslam inancının merkezinde yer alan, din nazarında kişinin konumunu belirleyen iki temel kavramdır. Bu sebeple de Kuran ve Sünnette sıklıkla kullanılan kavramların başında gelmiştir. Dindeki bu kritik önemlerinden dolayı da mahiyetleri anlaşılmaya, tanımlamaları yapılmaya çalışılmış; aynilikleri ya da gayrilikleri ve birbirlerine tesirleri, eskiden günümüze değin tartışılmaya devam edilmiştir. İmanın soyut bir mefhum…
Mâtürîdî’nin Ulûhiyyet Düşüncesi Ekseninde Tabiata ve İnsana Dair Temel Mesajlar
Ulûhiyyet anlayışı, inançla ilgili bütün tasavvur alanlarının belirleyicisi konumunda bir şemsiye kavram olma özelliğine sahiptir. Bu alanlardan öne çıkanlar, ulûhiyyet makamının insan ile iletişim biçimi olan nebevî öğreti ve bu makamın muhatabı olarak insanın bizatihî kendisidir. Allah’ın tabiat ve kullarıyla olan ilişkisinin doğru yorumunu yok sayan anlayışlar hatalı inançların ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Bunlar arasında…