Eş‛arîlik

Hanbelîliğin Eşarîleşmesi -Hicri IV.-VI. Yüzyılda Bağdat Örneği-

Hanbelî mezhebinin ortaya çıkışı ve gelişimi, büyük ölçüde Mihne olaylarıyla şekillenmiştir. Mihne süreci sonrasında siyasi desteği arkasına alarak varlığını günümüze kadar sürdüren önemli ekoller arasında yer almıştır. Ancak, diğer mezheplerde olduğu gibi, Hanbelî mezhebi de tarihsel süreç içerisinde mezhebî kimliğinde bazı değişimler yaşamıştır. Mezhebin ilk dönemlerinde kelâmî meselelerde katı bir tutum benimseyen Hanbelîler, zamanla toplumsal ve entelektüel…

Allah’ın İnsana Dair Fiillerinde Zorunluluk-Keyfilik Çelişkisi -Mu’tezilîler ile Eş’arîler Arasındaki Tartışmaya Metodolojik Bir Eleştiri-

İtikadi mezhepler arasındaki en temel tartışma konularından birisi, insanın dine taalluk eden eylemleri söz konusu olduğunda, ilahi fiillerin gerçekleşmesine esas teşkil eden mananın nasıl tanımlanacağı problemidir. İnsan, dine uygun ameller işlediğinde Allah’ın da bunu destekleyecek fiiller yapması gerektiğine inanan Mu’tezile “zorunluluk” fikrine ulaşırken, gerekçe ne olursa olsun Allah’ın hiçbir şeye mecbur olmadığına inanan Eş’arîler “keyfilik”…

Eş‘arîliğin Mu‘tezilî Kaynakları -Erken Dönem Makâlât ve Kelam Metinleri Bağlamında Bir İnceleme-

Mu‘tezile ile Eş‘arîler arasındaki karşıt görüşlere değil; her iki kelamî ekol arasındaki etkileşime odaklanan bu çalışma, özellikle Eşari ekolünün teşekkülünde i‘tizâlî düşüncenin arkeolojisi yapılmaya gayret edilmiştir. Bu arkeolojik araştırma erken dönem klasik kelâmî metinlerden hareketle başta epistemoloji ve ulûhiyet olmak üzere kelamın temel meseleleri çerçevesinde şekillenmiştir.Başta din olmak üzere bütün metafizik sistemleri yok sayan veya…

Moğol İstilası Sürecinde Eşarilik

İslam düşüncesi ve kültürü ekonomik refahı yüksek, sosyal yapısı çeşitlilikleri içeren, farklı düşüncelere alan açan, ilmi hareketliliği barındıran ve kültürel düzeyi gelişmiş ilim havzalarında şekillenmektedir. Bu mümbit havzalarda ortaya çıkan mezhepler, bir yönüyle dini düşüncenin sistematik boyuta dönüşen ve okul haline gelen yapılarıdır. Aynı zamanda diğer yönüyle statik kalmayan ve düşünceye akacağı yeni mecralar açan…

Eş’arilik’te Tanrı Anlayışı

Yazar:  Mehmet Keskin Kitap Başlığı:  Mezheplerin Tanrısı Editör:  Mustafa Tekin    Yayın Yeri:  İstanbul Yayıncı:  Rağbet Yayınları Tarih:  2023 Sayfa: 202-245 ISBN:  9786057699206 URL:  https://www.ragbetkitap.com

Seyfüddîn el-Âmidî’nin Mu‛tezile’ye Yönelik Eleştirileri

İslam düşünce geleneğinde mezheplerin tarihsel hafızaları muhatap veya muhalif oldukları ekollerden etkilenmektedir. Eş‛arîliğin tarihsel sürecinde Mu‛tezile ile olan ilişkisi, mezhebi hafıza ve bunun neden olduğu algının tezahürleri üzerinden ilerlemektedir. İmam Eş‛arî’nin kırklı yaşlarında Mu‛tezile’den ayrılmasıyla başlayan süreç, iki mezhebi sürekli karşı karşıya getirmiştir. Bu araştırma, Mısır-Şam bölgesinde Eş‛arîliğin Mu‛tezile’yi algılayış biçimini, Seyfüddîn el-Âmidî üzerinden değerlendirmeyi…

Endülüslü Ebû Bekir İbnü’l-Arabî’nin el-Avâsım mine’l-Kavâsım İsimli Eserinin İslam Mezhepleri Tarihi Açısından Değerlendirilmesi

İslam mezheplerinin doğasında kendi varlığını koruma ve diğer ekollerle arasındaki kalın çizgiyi ayırma refleksleri barınmaktadır. Her mezhep muhatapları ve ilişkileri ile kendi dünyasını kurar. Mezhebin gölgeliğinde şekillenen mezhep taraftarlığı da bahsi geçen reflekslerden etkilenir. Çünkü mezhep yapısını ortaya çıkaran, şekillendiren ve etrafında insanları toplayan şey söz konusu tavırlardır. Bu durumun bir sonucu olarak mezheplere dair…

Eşarî Akāid Literatüründe Selçuklu ve Osmanlı Medreseleriyle Özdeşleşen İki Eserin Karşılaştırılması (Cüveynî Ve Îcî’nin Akāid Metinleri Üzerine Bir Tahlil)

İslam düşünce tarihinde mezhepleri belirli olgulara göre incelemek öne çıkmaktadır. Bu araştırmada, akāid metinlerini merkeze alarak mezhebi gelişimi, akāid eserleri üzerinden okumak amaçlanmaktadır. Eş‛arîliği merkeze alarak bu mezhebin akāid literatürünü genel hatlarıyla belirleyip iki Eş‛arî akāid eserini merkeze almaktayız. İncelediğimiz bu iki akāid metni Selçuklu ve Osmanlı medreseleriyle özdeşleşmiş eserlerdir. Cüveynî’nin el-Akīdetü’n-Nizâmiyye’si ve Îcî’nin el-Akāidü’l-Adudiyye’si…

Eş‛arîliğin Şam Bölgesinde Yayılma Süreci

Tarihsel süreçte İslam düşünce ekolleri tek tip bir bütüncüllüğe sahip değillerdir. Bundan dolayı mezhepler mekân ve zamanın değişmesi, muhataplık ilişkileri gibi çeşitli etkenlere bağlı olarak farklılaşmalar gösterebilirler. Sünnîliğin ana mezheplerinden birisi olan Eş‛arîlik, Irak coğrafyasında ortaya çıktı. Farklı bölgelere yayılan Eş‛arîliğin Şam coğrafyasında nasıl ve ne şekilde tezahür ettiği bu araştırmanın ana problemini oluşturmaktadır. İlk…