Erken Dönemde İmâmiyye Kelamını Sistematize Etme Çalışmaları: Şeyh Müfîd Örneği
Araştırmalarımız, günümüze ulaşan eserleri çerçevesinde İmâmiyye’de ilk “Sistematik Kelam” eserinin Şeyh Müfîd tarafından yazıldığını göstermektedir. Müfîd, İmâmiyye’nin itikadî konularını yeniden gözden geçirerek bu konuları akılcı bir yöntemle izah edilebilir hale getirmiş ve zamanla belirli bir sistem içerisine yerleştirmiştir. Bu bağlamda Tashîhu’l-İ‘tikādât, Evâilü’l-Makālât, en-Nüket fî Mukaddimâti’l-usûl ve en-Nüketü’l-İ‘tikādiyye gibi rasyonel yapıda eserler kaleme almıştır. Tashîh ve…
Seyyid Bey’in Hüsün Kubuh Anlayışı
Hüsün-kubuh meselesi kelam, İslam hukuku ve din felsefesinin önemli problemlerindendir. Kelamda insanın irade ve fiillerinin kendisi tarafından mı Allah tarafından mı yaratıldığı tartışmasıyla ilgilidir. İslam hukukunda hür bir insanın fiillerinde yaptığı eylemlerin sonuçlarından kendisinin sorumlu olması, mükâfat ve cezayla muamele görüp görmemesi ile ilgili bir tartışmadır. Din felsefesindeyse âlim, mutlak güç sahibi, adil ve irade…
İtikadi Ekollerin İnsanın Özgürlüğü Bağlamında Hidâyet ve Dalâlet Mefhumlarına Bakış Açısı
İslam mezheplerinin insanın hürriyeti konusunda benimsedikleri düşünce yapısı, hidâyet ve dalâlet anlayışlarının temelini oluşturmaktadır. Bu temelden yola çıkan İslam âlimlerinin bu kavramlar hakkında birbirinden farklı tanımlamalar yapması, çeşitli görüşlerin ortaya çıkmasını sağlamıştır. Ancak bu farklılıkların gün yüzüne çıkmasının birden fazla sebebi bulunmaktadır. Bunlar da kelimenin Arapça kökenli olması ile girdiği kalıba göre genel manadan kopmamak…
Mefdûl İmâmet Anlayışının Son Dönem Bağdat Mu’tezilesi’ndeki Seyri
Mu’tezile, İslam düşünce ekolleri içerisinde itikadî fikirleri yorumlamada nassın yanında akla da yer veren ve bu usullerinin bir neticesi olarak İslam Rasyonalizmi adını da alan ilk mezhebî oluşumlardandır. Zeydîyye ise Şia çatısı altında ortaya çıkarak siyasî yönü daha ağır basan ve daha çok mefdûl imamet konusundaki görüşleriyle ön plana çıkmış itikadî bir mezheptir. Aynı coğrafyada…
Kâdî Abdulcebbar ve Ebu’l-Muîn En-Nesefî’nin Ru’yetullah Konusundaki Nakli Delilleri Yorumlama Yöntemleri
Bu çalışmamız, ru’yetullah (Allah’ın görülmesi) konusunu anlamaktan çok, İslâm kelâmında önemli iki şahsiyet olan Kâdî Abdulcebbâr ve Ebu’l-Muîn en-Nesefî’nin yorum yöntemlerini anlamaya yönelik olacaktır. Biri Mu’tezilî diğeri Mâtüridî olan ve mevzubahis konuda, farklı düşünen iki önemli müellifin konuyu nasıl bir nezaketle işledikleri gözden kaçmamaktadır. Ayrıca bu iki önemli müellifin İslâm kelâmında önemli bir tartışma konusu…
Kelam’da Salah–Aslah Tartışmaları
Bu çalışmanın amacı Mu’tezile’nin ‘maslahat’ teorisinin incelenmesidir. Bu teori ‘aslah’ teorisi olarak bilinir. Fakat biz, onların ‘salah’ ve ‘aslah’ kav-ramlarına ayrı ayrı yer vermeleri sebebiyle konuya ilişkin doğru çatı kavra-mın, ‘maslahat’ olduğunu düşünüyoruz. Dolayısıyla Mu’tezile’nin salah ve aslah kavramlarına yaklaşımı bir bütün olarak ‘maslahat’ teorisi şeklinde ele alınmaya daha uygundur. Muhalif ekollerin salah-aslah teorisine yöneltmiş…