İslam düşünce tarihinde Bâtınîler olarak bilinen ezoterik dini yapılanmaların tanrı ve tanrısal varlıklar anlayışlarını kadim din ve kültürler bağlamında ele aldık. İslam’da bâtıni dini yapılanmlar her ne kadar birbirinden farklı görüşler serd etmiş olsalar da tarihsel arka planları çoğu zaman benzer olduğu için tanrı ve tanrısal varlıklar telakkîlerinde ortak paydalar bulunmaktadır. İşte bu çalışma, bu mezheplerin hangi din ve geleneklerden ne ölçüde etkilenmiş olabileceklerini ana hatlarıyla ortaya koymayı hedeflemektedir. Çalışma, bir giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Giriş kısmında, İslam’da bâtınî öğretinin ortaya çıkışı, Gulât-ı Şîa, bâtınî dini yapılanmalar, onların ulûhiyet ve metafizik varlıklar tasavvurlarını anlamak için kilit nazariyeler adı altında bâtınî epistemoloji, ezille nazariyesi ve hulûl, zuhûr kavramları incelenmiştir. Birinci bölümde kadim din ve kültürlerin kötülük anlayışları dâhil olmak üzere tanrı ve tanrısal varlıklar tasavvurları incelenmiştir. Bu bağlamda söz konusu kadim din ve kültürlerin hepsinde mutlak, yüce bir ilâhın mevcut olduğu ve bu ilâhın âlem ile olan münasebetine göre muhtelif tanrı tasavvurlarının ortaya çıktığı tespit edilmiştir. İkinci bölümde, bâtınî dini yapılanmaların tanrı ve tanrısal varlıklar tasavvurları irdelenmiştir. Bu bağlamda söz konusu yapılanmaların genelinde mutlak tenzihçi tanrı tasavvurlarının, mevcut olduğu görülmüştür. Bu anlayışın uzantısı olarak ikincil derecedeki tanrıların, icracı-faal tanrı hükmünde oldukları, ulûhiyetin, farklı formlarla beşere intikal edildiği tespit edilmiştir.
| Yazar: | NESRİN GÜL |
| Tür: | Yüksek Lisans |
| Üniversite: | Dicle Üniversitesi |
| Danışman: | PROF. DR. METİN BOZAN |
| Yayın Yeri: | Diyarbakır |
| Tarih: | 2021 |
| Sayfa: | 172 |
| URL: | https://tez.yok.gov.tr |
