İslâmî terminolojide iman; güvende bulunmak, korkmamak, anlamında emn kökünden türemiştir. İman, inanmak ve güven içinde olmak demektir. Terim olarak, Yüce Allah tarafından Hz. Muhammed’e vahyedilenlerin doğru olduğunu kabul edip, inanmak demektir. Bu inanca sahip olana mümin denir. İslâm inancının ilahi vahye dayanması ve imana dair ilkelerin dinde asıl olması nedeniyle iman, kesin ve doğru bilgiye dayanmaktadır. Kelamda iman esasları üç ana bölümde özetlenmiştir. Bunlar uluhiyet, nübüvvet ve ahirettir. Tüm dini inanışlarda olduğu gibi İslâm düşüncesinde inanç ve düşünce iç ve dış faktörlerden az veya çok etkilenmiştir. Özellikle Hz. Peygamber dönemi sonrasında meydana gelen siyasî ve sosyal birtakım hadiseler İslâm’da özellikle iman konusunda birbirinden farklı anlayışların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Hz. Osman (öl. 35/656) dönemi ve sonrasında yaşanan siyasî, hukuki ve sosyal olaylar toplumda derin izler bırakmış, kendinden sonraki dönemleri etkilemiş ve daha sonra ortaya çıkan düşünce ve inanç tanımlarında etkili olmuştur. Bu konulardaki farklı düşünce ve inanç yaklaşımları ekollerin oluşmasında etkili olmuştur. Her ekol bu görüşleri kendi inanç ve düşüncesinde farklı şekillerde delillendirip, değerlendirmiştir. Bunun sonucunda da bu alanda ciddi bir literatür oluşmuştur. Bu alanda ilk yazılı görüş beyan edenler Hâricîler olmuştur. Ardından onların dışlayıcı, tekfire dayanan ve şiddete yönelten iman düşüncelerine ilk tenkitler Kitabu’l-İrca ve Kitabu’l-İman adıyla eserler kaleme alan Mürcie’den gelmiştir. Başlangıçta Hâricîler ve Mürcie arasından yaşanan tartışmalara, Ehl-i Hadîs ve Ehl-i Re’y’de katılmıştır. Ehl-i Re’y’in önde gelen temsilcilerinden Ebû Hanîfe (öl. 150/767) bu alanda yazdığı eserler ve görüşleri ile bu tartışmaların ortasında kalmıştır. Ebû Hanîfe’nin bu konudaki görüşleri Ehl-i Hadîs tarafından tepki almasına neden olmuştur. Bu dönemde dikkat çeken önemli hususlardan biri de Hadis kitaplarının Kitabü’l-İman bölümlerinin ve Ehl-i Hadîs mensuplarının Harici iman anlayışını tenkit etmekten daha çok Ebû Hanîfe ve Mürcie’nin iman görüşlerini eleştirmeleridir.
