Hatîbzâde’nin kelâm ve ru’yetullah’a dair görüşleri (Risâle fi’l-kelâm ve’r-ru’ye isimli risâlesi bağlamında)

Osmanlı düşüncesinin en önemli isimlerinden biri olan Hatîbzâde Muhyiddin Mehmed Efendi (ö. 901/1496) fıkıh, tefsir gibi temel İslâm bilimlerinde bazı eserler kaleme almasına rağmen onun tebarüz ettiği en önemli alan ilm-i kelâmdır. Keskin zekâsı ve eleştirel kişiliği ile bilinen Hatîbzâde, tezde incelemesini yaptığımız kelâm ve ru’yetullah risâlesinde de bu özellikleri ile öne çıkmaktadır. Büyük ölçüde Seyyid Şerîf Cürcânî’nin Şerhu’l-Mevâkıf isimli eseri üzerine hâşiye niteliğinde kaleme alınan risâlede Hatîbzâde, kelâm ve ru’yetullah konusunda genel hatlarıyla kendinden önceki Ehl-i sünnet geleneğini takip etmektedir. Bununla birlikte meselelerin ayrıntılarına inildiğinde onun kendine özgü bazı görüşler ortaya koyduğu görülmektedir. Bunların içerisinden kelâm sıfatının mâhiyetine yönelik yaptığı araştırma neticesinde zikrettiği kelâm tanımı ve Allah’a yalan nispet etmenin imkânsızlığına dair getirdiği farklı yaklaşımlar kayda değerdir. Özellikle Allah’a yalan isnat edilmesinin imkânsızlığı konusunda zamanındaki hâkim görüşten farklı olarak Allah’a yalan isnat edilmesinin imkânsızlığını Hz. Peygamber’in haber vermesine dayandırmış ve bunu da filozofların imkânsızlık taksiminden hareketle bi’l-gayr imkânsızlık olarak açıklaması önemlidir. Ayrıca onun görüşlerden ziyade görüşlerde kullanılan delillere getirdiği felsefî itirazlar veya itirazlara verdiği cevaplar ile bu delillerin sahihi ile zayıfı arasında bir ayrım yapmaya çalıştığını da vurgulamak gerekmektedir. Bu tavır, şüphesiz kendinden önce başlayan tahkîk sürecinin de devamı olarak görülebilir. Bu tezde Risâle fî Mebâhisi’r-Ru’yeti ve’l-Kelâm isimli eseri özelinde Hatîbzâde’nin, Allah’ın kelâm sıfatı ve ru’yetullah ile ilgili görüşleri incelenmektedir.

Yazar: MEBRURE HANİFE ÖZBAKIR
Tür: Yüksek Lisans
Üniversite: Sakarya Üniversitesi
Danışman: DOÇ. DR. HÜLYA TERZİOĞLU
Yayın Yeri: Sakarya 
Tarih: 2021
Sayfa: 95
URL: https://tez.yok.gov.tr
25 Ekim 2022