Bu çalışma ‘Muhakkik et-Teftazânî’nin İkinci Akaid Şerhi Üzerine Yazılmış Mevla el-Hayâlî’ye Nisbet Edilen Hâşiye’ (el-Hâşiyetü’l-Mensûbetü ile’l-Mevlâ el-Hayâlî alâ Şerhi’l-‘Akâidi’l-Allâmeti’s-sânî el-Muhakkik et-Teftazânî) isimli yazma eserin tahkik kuralları ve metodolojisine uygun olarak yapılmış tahkikinden ibarettir. Kitap, İslam kelamı veya Teftazânî akidesi olarak da bilinen akaid alanında yazılmış bir eserdir. et-Teftazânî keskin bir algıya sahip büyük bir alimdir. Onun bu özelliğine kaleme aldığı eserlerin çokluğu, özellikle de tahkikini yaptığımız ‘Nesefî Akaidi Şerhi’ şahitlik etmektedir. Zira O, hasımlarını, özنellikle halku’l-Kur’ân ve Allah’ın cüz’îleri bilmesi meselelerinde akli ve nakli deliller ve kanıtlarla susturmayı başarmıştır. Hâşiyenin müellifi Hayâlî’ye gelince; O, çok değerli, ilmi ve akli kabiliyeti yüksek bir alim olarak çeşitli alanlarda birçok kitap yazmıştır. O’nun dehasını en iyi gösteren eseri ise çalışmamızın konusu olan haşiyesidir. Bu, bir haşiye olarak asıl metinden daha az önemli değildir. Metinde bulunmayan bazı nükteleri tamamlaması yönüyle de bu haşiyeye kayıtsız kalmak mümkün değildir. el-Haydarî’ye gelince; O Hayâlî’nin haşiyesi üzerine yapılmış ta’lîkatların müellifidir. O, metinde, şerhte ve hâşiyede zikri geçen meseleleri ayrıntılı bir şekilde açıklamıştır. Araştırmanın ilmi kapsamı çerçevesinde bu yazma eserin tahkiki ile ilgili aşamaları şu üç bölümle sınırlandırdım: Birincisi: Şârihin, haşiye yazarının ve ta’likatların müellifinin hayatının araştırılması. İkincisi: Yazma eser ve onun metodunun araştırılması. Üçüncüsü: Yazma eserin tahkiki (‘Muhakkik et-Teftazânî’nin İkinci Akaid Şerhi Üzerine Yazılmış Mevla el-Hayâlî’ye Nisbet Edilen Hâşiye). İçerikle ilgili olarak bu yazma eserde değinilen ana konular şunlardır: Allah’ın kıdem sıfatının isbatı, bazı sıfatların bazılarının yerine konulması, Allah’ın kullarını hidayete erdirmesi, Hristiyanların çok tanrıcılık ile ilgili görüşlerinin çürütülmesi. Bunların yanı sıra mucize, her mevcudun varlık sebebi, Allah’ın görülmesi, hudûs meselesi, zamanın ezelîliği konusu, iki sıfatın mekan ve mesafe bakımından değil de genel varlık yönüyle ayrıştırılmasının caiz oluşu ve Allah’ın kendi dışındakilerden müstağni olup diğer varlıkların ona ihtiyaç duyması gibi meseleler de ele alınan diğer konulardır. Ayrıca Allah’ın her şeyin mebdei olması ve bütün varlıkların, sadece onun bildiği bir vakitte ondan yaratılmış olmasının ispatı, O’nun bütün varlıkların hakiki illeti ve sebebi olduğu, O’nun için yokluğun düşünülemez olması, ilahî sıfatlar ve Allah’ın bütün eksikliklerden münezzeh oluşu gibi konular da kitabın içeriğine ait hususlardır. Müellifin ele aldığı hususlardan biri de felsefeci ve kelamcıların, Allah’a çokluk ve kesreti çağrıştıran bazı sıfatlar izafe edilmesi ile ilgili olarak ortaya koydukları kelami görüşlerin ve şüphelerin çürütülmesidir. Yazar son olarak Allah’ın küllî ve cüz’îlerin bilgisine sahip olduğunu ifade etmektedir.
| Yazar: | HISHYAR TAHER OMAR OMAR |
| Tür: | Yüksek Lisans |
| Üniversite: | Fırat Üniversitesi |
| Danışman: | PROF. DR. SELİM ÖZARSLAN |
| Yayın Yeri: | Elzaığ |
| Tarih: | 2021 |
| Sayfa: | 205 |
| URL: | https://tez.yok.gov.tr |
