Temelleri 19. yüzyılın ikinci yarısında atılan, 20. yüzyılın başlarında da Ahmed Rızâ Han’ın liderliğinde İslâm’ı müdafaa etme iddiasıyla ortaya çıkan Birelvîlik, ismini Ahmed Rızâ Han’ın doğduğu yer olan Hindistan’ın kuzeyindeki Birelî (بريلي) şehrinden almaktadır. Çıktığı yere nispetle daha çok “Birelvî” olarak anılmalarına rağmen, mensupları kendileri için “Ehl-i Sünnet ve’l-Cemâat” ismini kullanmaktadır. Birelvîliğin düşünce yapısının temelleri, Ahmed Rızâ Han’a dayanmaktadır. Ahmed Rızâ Han, dini düşünce anlayışını Hanefîlik ve tasavvufî gelenek üzerine dayandırsa da görüşlerinin temelinde mistik, vahdet-i vücudcu ve felsefî eğilimlerin etkisi görülmektedir. Birelvîliğin, Şiîlikle Sünnîlik arasında eklektik bir yapı içinde olduğu, bundan dolayı da muhalif gruplarınca eleştirildiği görülmektedir. Birelvîler, Hz. Muhammed sevgisini merkeze alarak onu varoluşun asıl kaynağı olarak görmüşlerdir. Dinî ve edebî metinlerinde Hz. Muhammed tasviri canlı ve coşkulu bir tarzda işlenmiştir. Onlara göre, hilafet ve imamet hem dinî hem de dünyevî otoriteyi temsil eden bir makamdır. Hz. Peygamber ve Allah’ın velî kulları aracılığıyla Allah’tan yardım dilemek olan tevessül, Birelvîlere göre caizdir. Birelvîlerin, kendi düşünce anlayışında olmayanlara karşı ise dışlayıcı ve ötekileştirici bir tutum içinde hareket ettikleri görülmektedir. Çalışma, Hint alt kıtasında ve İslâm dünyasının çeşitli bölgelerinde önemli oranda mensubu olan Birelvîliğin, temel görüşlerini ele alarak, çağdaş İslâmî akımlar arasındaki yerini tespit etmeyi hedeflemektedir.
| Yazar: | Gülşen YAĞİR AHMETOĞLU |
| Yayın: | e-Makalat Mezhep Araştırmaları Dergisi |
| Cilt: | 14 |
| Sayı: | 2 |
| Sayfa: | 780 – 822 |
| Tarih: | 2021 |
| DOI: | 10.18403/emakalat.1026524 |
| ISSN: | 1309-5803 |
| URL: | http://www.emakalat.com/tr/pub/issue/67230/1026524 |
