Mu’tezile inanç esasları, aynı isimle İbâdiyye inanç esasları arasında bulunmaktadır. İsmen olan bu benzerlik, söz konusu inanç esaslarına yüklenen anlamlar noktasında İbâdiyye ve Mu’tezile’nin görüşlerini ele almayı ve aralarındaki ilişkiyi ortaya koymayı gerektirmektedir. Bu çalışma, Mu’tezile ve İbâdiyye’nin isim benzerliği bulunan inanç esasları altında ele aldıkları kelâmî problemlere nasıl yaklaştıklarını ve hangi konularda hemfikir olduklarını İbâdî tefsir geleneği üzerinden okumayı amaçlamaktadır. Ayrıca Itfiyyiş’in Teysîru’t-Tefsir eseri örnekleminde gerçekleşen bu çalışma, inanç esaslarındaki etkileşime yönelik takibin tefsir literatürü üzerinden de yapılabileceğini göstermeyi hedeflemektedir. Mu’tezile ve İbâdiyye’nin yanı sıra İslâm dünyasının kahir ekseriyetini teşkil eden Ehl-i sünnet’in söz konusu meselelere dair görüşleri de konumuz kapsamına girmektedir. İlk bölümde İbâdiyye, İbâdî tefsir geleneği, Itfiyyiş ve Teysîrü’t-Tefsîr’e dair bilgi verildikten sonra ikinci bölümde Usûl-i hamse altında belirlenen kelâmî meselelere dair Mu’tezile, Ehl-i sünnet ve Itfiyyiş’in görüşlerine yer verilmiştir. Mu’tezile ve Ehl-i Sünnet’e ait görüşler verilirken her iki mezhebin klasik ve modern kelam literatüründen faydalanılmıştır. Meselelerin İbâdî yorumu ise Itfiyyiş’in Teysîrü’t-Tefsîr’i üzerinden verilmiştir. Yapılan metin analizleri ve mukayeseler, Usûl-i hamse’yi ismen kapsayan İbâdiyye i’tikâdının Usûl-i hamse ile bire bir aynı olmadığını, benzeşen ve ayrışan yönlerinin bulunduğunu göstermiştir. Ayrıca İbâdiyye’nin İslâm düşünce geleneğinde önemli bir konumu haiz olduğu ve İbâdiyye’nin ilmî konumunu takdir etmede tefsir geleneklerinin önemli ve istifade edilmesi gereken bir kaynak olduğu görülmüştür. Bu anlamda İbâdîlik ve İbâdî tefsir geleneği üzerine yapılacak çalışmaların İslâm düşünce geleneği ve tefsir tarihine büyük katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
| Yazar: | MUSTAFA ERGİN |
| Tür: | Yüksek Lisans |
| Üniversite: | Marmara Üniversitesi |
| Danışman: | PROF. DR. MUHSİN DEMİRCİ |
| Yayın Yeri: | İstanbul |
| Tarih: | 2021 |
| Sayfa: | 132 |
| URL: | https://tez.yok.gov.tr |
