İmamiyye Şia’sında siyaset-tefsir ilişkisi (V. asra kadar)

Hz. Peygamber’den sonra meydana gelen siyasi hadiselerin daha iyi anlaşılabilmesi için İslam öncesi Kureyş içinde yaşanan çekişmelerin göz önünde bulundurulması gerekir. Hz. Peygamber’den sonra özellikle Hulefâ-i Râşidin’in döneminin sonlarında yaşanan hilafet tartışmaları Müslümanlar arasında ilk kez siyasi görüş farklılıklarının ortaya çıkmasına neden olmuş ve her grup kendi siyasi düşüncesinin doğru olduğunu ispat etmek için Kur’ân’dan deliller ileri sürmüşlerdir. Aynı zamanda bu dönemde yaşanan siyasi olaylar Kur’ân’ın siyasi amaçlar için kullanılmasının kapısını açmıştır. Kur’ân’ı ideolojik ve siyasi bakış açısıyla okuma girişimleri siyaset – tefsir arasındaki ilişkinin zeminini hazırlamıştır. Bununla birlikte o dönemdeki siyasi olaylar Müslümanlar arasında birçok fırkanın ortaya çıkmasına da neden olmuştur. Bu dönemde ortaya çıkan gruplardan biri de Hz. Ali’nin imametini savunan Şia mezhebidir. Bu gün Müslümanların ikinci büyük mezhebi olan Şia, başlangıç itibariyle tamamen siyasi bir konu olan imameti siyasi mecradan çıkararak, itikadi mahiyet taşıyan bir mesele olarak ele almış ve bu düşüncesini temellendirmek adına Kur’an’dan esaslı dayanaklar aramıştır. Bu sebeple İlk dönem Şiî müfessirlerinin Kur’ân’ı yorumlama yöntemi genel olarak on iki İmam merkezli olmuştur. Şiî ulemasının Kur’ân’dan birtakım kavramları mezhep düşüncesi doğrultusunda özelleştirerek sınırlaması ve böylece imamete veya imamlara indirgeyerek yorumlaması, bu kavramlarla ifade edilen farklı anlamların perdelenmesine yol açmıştır. Diğer taraftan başta Hz. Ali olmak üzere bütün imamların açıktan veya gizliden siyasetin içinde olduğu ve bu süreçte ayetleri yorumladıkları görülmektedir. Bu bağlamda Kur’an ayetlerine siyasi yorumlar getirilerek, hem imamlar tarafından iktidara karşı, hem de onların yaşadığı dönemdeki iktidar sahiplerince imamlara karşı kullanılmıştır. 

Yazar: TEHRAN NURIYEV
Tür: Doktora
Üniversite: Necmettin Erbakan Üniversitesi
Danışman: PROF. DR. HARUN ÖĞMÜŞ
Yayın Yeri: Konya
Tarih: 2021
Sayfa: 364
URL: https://tez.yok.gov.tr
25 Ekim 2022