İslam’ın Klasik Sonrası Döneminde Feleklerin Aristotelesçi Olmayan Bir Yorumu: Şemsüddin es-Semerkandî’nin İlmü’l-âfâk ve’l-Enfüs Adlı Eseri

İslam astronomi tarihi, feleklerin, gezegenlerin taşınması ve hareket etmesinde asıl göreve sahip olduğu Aristotelesçi kozmolojinin etkisi altındadır. Yaygın olarak kabul edilen Aristotelesçi düşünceye istinaden, söz konusu felekler kendi merkezleri etrafında dolanan ve eter olarak adlandırılan özel bir maddeden yapılmış küresel kabuklardır. Eterle dolu ay-üstü evrende hafiflik ya da ağırlık, seyrelme veya yoğunlaşma, oluş ve bozuluş yoktur. Ayrıca, bu feleklerin herhangi bir şekilde yırtılması veya onarılması mümkün değildir. Bu varsayım temel bir kurala öncülük eder: Gezegenler feleğin içinde hareket etmezler, felek tarafından hareket ettirilirler. Ortaçağ İslâm döneminde, Batlamyusçu astronomideki bazı anomalileri çözmek için yeni modeller ortaya atıldı; ancak, yukarıdaki varsayıma nadiren itiraz edildi. Bu makale, standart Batlamyusçu sistemin yanı sıra bazı alternatif modellerin kısaca takdim edildiği Şemsüddin es-Semerkandî’nin İlmü’l-âfâk ve’l-enfüs adlı kitabına dayanarak sıra dışı bir görüşü tanıtacaktır: Bu yeni modellerde feleklerin yırtılması veya onarılması mümkündür. Bu varsayımın Aristotelesçi fizikle çeliştiği göz önünde bulundurulduğunda söz konusu modeller Aristotelesçi olmayan modeller olarak kabul edilebilir.

Yazar:Hanif Ghalandari – Hassan Amini
Yayın:Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi
Cilt: 8
Sayı: 2
Sayfa: 117-131
Tarih: 2022
DOI: 10.12658/Nazariyat.8.2. M0188
ISSN:2148-8088
URL:https://www.nazariyat.org/sayilar/cilt-8-sayi-2/hanif-ghalandari-hassan-amini-o-gunes