Kelam ilminin tartışmasız abidevî yapıtlarından (opus magnum) biri Şerhu’lMevâkıf’tır. Bu eseri kaleme alan Seyyid Şerif Cürcânî (ö. 816/1413) de kuşkusuz kelam tarihinin büyük kelamcılarından biridir. Hatta bazılarına göre o yüksek seviyede kelam yapan silsilenin son halkasıdır, kelam yapmanın hakkını veren son isim.1405’te yazılan Şerhu’l-Mevâkıf XIV. yüzyılda esaslı bir kelamcının neleri
bildiğini, kelam yaparken hangi ilimlere müracaat ettiğini gözler önüne seren nadide bir örnektir. Bu zaviyeden tanımlandığında kelamcı bilimsel alanda oldukça geniş birikime sahip, konuları, meseleleri ait oldukları özel disiplinlerden hareketle konuşmayı ve tartışmayı becerebilen kimse demektir. Bu yönüyle kelamcı olmak, kelam yapmak maliyetli ve külfetli bir işin altına girmek, oldukça ağır bir mesuliyeti üstlenmek anlamına gelmektedir. Çağdaş dönemde yazılan kelam kitapları incelendiğinde, çağdaş kelamcılar ve kelam faaliyeti seviye itibariyle sorgulandığında genişliği ve derinliği bakımından maalesef on dördüncü yüzyılda yapılan kelam faaliyetiyle aynı güç ve seviyede olduğu söylenemez. Şerh’ulMevâkıf’ta ele alınan meseleler bağlamında atıf yapılan, yeri geldikçe bilgi verilen ilimlere baktığımızda kelam oldukça geniş bir çerçeve içine yerleştirilmiş bir resim gibidir. Dinî ilimleri dışta tutarak söz konusu ilimlerin başlıcaları modern karşılıklarıyla sıralanacak olursa şunlar zikredilebilir: felsefe, mantık, epistemoloji, metafizik/ontoloji, fizik, kimya, optik, fonetik, matematik, aritmetik, geometri, astronomi, biyoloji, tıp, coğrafya, meteoroloji, psikoloji, ahlak, siyasetbilim, dinler
tarihi, mezhepler tarihi. Bunlar eserde öne çıkan belli başlı ilimler olup ayrıntıda değinilen ilimlerle Şerhu’l-Mevâkıf âdeta bir ilimler ansiklopedisi hüviyetindedir. Üç ciltlik bir eser olarak ele aldığımızda Şerhu’l-Mevâkıf’ın birinci cildi bir felsefe kitabı hüviyetindedir. İkinci cilt âdeta bir bilimler ansiklopedisidir. Kategorileri teşkil etmesi itibariyle tüm arazların ve cevherlerin işlendiği, pek çok ilme dair
bahislerin açıldığı bu cilt külliyâtın en hacimli cildidir. Üçüncü cilt ise sadecee akâid konularına hasredilmiştir. Çağdaş dönemde yapılan kelamın neredeyse sadece son cilt üzerinden yürüdüğünü söylemek abartı olmayacaktır. Bugün yazılan hiçbir kelam kitabında Şerhu’l-Mevâkıf’ın kuşattığı çapta bir felsefe ve bilim müktesebâtı göremiyoruz. Bu eserlerde üçüncü cilt dışında diğer ciltlerin maalesef izini
süremiyoruz.
| Yazar: | Fatih İBİŞ |
| Sempozyum Başlığı: | İslara Uluslararası İslam Araştırmaları Kongresi |
| Yer: | Ankara |
| Yayıncı: | Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Yayınları |
| Tarih: | 12 Şubat 2022 |
| Sayfa: | 229-241 |
| ISBN: | 978-605-7893-21-5 |
| URL: | https://hacibayram.edu.tr/ |
