ÖZET ÇAĞDAŞ ZEYDİYYE’NİN KELAMİ GÖRÜŞLERİ: ELEŞTİREL VE ANALİTİK BİR ÇALIŞMA Usame Ahmet HAMISI Yüksek Lisans, Temel İslam Bilimleri Tez Danışmanı: Dr. Öğr. Üyesi El Hassen Sıd Ahmed EL HABIB Şubat, 2024 – 116 sayfa Zeydilik, Zeyd b. Ali’ye nisbet edilen ve son dönemde sadece Yemen’de yayılıp başka ülkelerde hayat bulmamış İslam mezheplerinden biridir. Zeydiliği konu edinen bu çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır: Birinci bölümde, Zeydiliğin kurucusu olan Zeyd b. Ali’nin hayatını ve Zeydiliğin fırkaları olan Cerudiyye, Süleymaniye ve Bütriyye’yi ele alacağız, öyle ki bahsi geçen Zeydi fırkaları yok olmuş ve geriye sadece Yemen’de Zeydiliği temsil eden Cerudiyye kalmıştır. Bu çalışma, bahsi geçen üç mezhebin, anlayışları birbirinden farklı olsa da, üç temel noktada görüş birliği içerisinde olduklarını ortaya koymakta, daha sonra çağımız Zeydi âlimlerinin ileri gelenlerini serdetmektedir. İkinci bölümde ise Allah’ın sıfatları ve fiillerine bakışları ele alındı. Yapılan inceleme sonucunda Zeydilerin Allah’ın sıfatlarını nefyettiği ve kulun, fiillerinin yaratıcısı olduğunu savundukları anlaşılmıştır. Bu çalışmada ayrıca Zeydi mezhebinin Mürtekib-i Kebire sahibi yani büyük günah işleyenler için vardıkları hükme yer verildi ki onlara göre o kişiler ebedi cehennemde kalacaktır. İşte bütün bu meselelerde Zeydiler imamları Zeyd ile ters düşmekteler. Diğer İslam mezheplerinin görüşlerine de değinen araştırmacı, özellikle de kelam ilminde önde gelen İslam mezhepleri olmaları nedeniyle Eş’ariler, Maturidiler, Mu’tezililer ve Hadeviler’in görüşleri ile Zeydilerin görüşlerini karşılaştırmıştır. Üçüncü bölümde de Zeydilerin el-menzile beyne’l-menzileteyn anlayışına bakışları ele alınmış, imamet meselesindeki görüşleri iki soy ile sınırlı tutularak imamların masumiyeti açıklanmış olup ardından Zeydilikte Istıfa(imamette imtiyaz) meselesini ele alınmıştır. Zeydilik, imâmeti sadece Hz. Hasan ile Hz. Hüseyin’in soyuna özgü kılmakta ve diğer âl-i Beyti meselenin dışında tutmaktadır. Araştırmacı, son olarak Zeydilerin sünnet anlayışına değinerek, onların akaidde mütevatir ve ahad haberleri kabul veya red noktasında nasıl bir metod ortaya koyduklarını belirterek, aslıda koydukları metoda da bağlı kalmadıklarını, dolayısıyla Zeydiler sünnet anlayışında belli bir ilmi disipline sahip olmadıklarını bilakis Hz. Hasan ve Hz.Hüseyin soyundan gelen âl-i beytin hevasına göre bir yaklaşım olduğunu ifade etmiştir. Araştırmacı, tüm bu meselelerde de İslam mezheplerinin görüşlerine değinmiş ve bunları Zeydilerin görüşleriyle karşılaştırmıştır.
