Ebü’l-Kasım el-Belhi’nin Makalat’ında Zeydiyye Algısı
İslam düşüncesinin teşekkül dönemi olarak da isimlendirilen yaklaşık ilk üç yüz yıllık dönem İslam mezhepleri tarihi açısından büyük önem arz etmektedir. Söz konusu dönemde bir kısmı zamanla kaybolan ancak büyük bir kısmı varlığını günümüze kadar devam ettiren belli başlı düşünce ekollerinin temelleri atılmıştır. Mezheplerin henüz tam olarak teşekkülünü tamamlamadığı bu süreçte ekoller arasında bir takım…
Şakarim’in Şiirlerinde Uluhiyet Meselesi (Tanrı’nın Varlığının Delilleri)
Tanrı’yı tanımak, onun sıfat ve fiillerini incelemekle mümkün olabilir. Tanrı’yı tanımak aynı zamanda insanın kendisini tanımak demektir. Çünkü insanın benlik bilgisi Tanrı’nın bilgisinden kaynaklanmaktadır. İnsanlık tarihine baktığımızda birçok düşünürün Tanrı’nın sıfatlarını tanımaya ve O’nun varlığına yönelik delilleri geliştirmeye çalıştığını görürüz. Onlar evrende oluşan düzeni, uyumu, güzelliği ve muhteşemliği hep mutlak bir güçle ilişkilendirmiştir. Bu düşünürlerden…
Ecelin Değişkenliği Düşüncesinin Naslardaki Referansları
İnsan ecelinin mahiyeti tartışılagelen bir konu olmuştur. Yoksulluk, hastalık, kazâ ve savaş gibi arızî durumların insanın yaşamına olumsuz yansıdığı; sağlık, huzur ve refahın ise olumlu yansıdığı bilinmektedir. İnsanın yaşama süresinin sünnetullah kapsamındaki biyolojik, toplumsal ve diğer yasa ve şartlarla kuşatılması, yaşlılık dönemine kadar yaşamada tercih ve etkisinin bulunduğunu düşündürmekte, bu da bireyin kaderci anlayıştan sıyrılarak…
İsmâilî Yaratılış Düşüncesi: Ebû Ya‘kûb es-Sicistânî’nin Emr Teorisi Örneği
İsmâilîliğin 4./10. yüzyıl Horasan-Mâverâünnehir dâîlerinden Ebû Ya‘kub es-Sicistânî, (ö. 361/971’den sonra) Yeni Eflâtunculuğu mensubu olduğu mezhebin görüşlerine uyarlamıştır. Yeni Eflâtunculuğun ezelî âlem anlayışına karşı yoktan yaratmayı savunan İsmâilîliğin uzlaştırılma çabası, bir tür ara formülün ihdasını gerekli kılmaktadır. Bu uzlaştırma çabasının yanında, Tanrı’nın yaratılanlarla en alt seviyede ilişkilendirildiği aşırı tenzih anlayışı, Yeni Eflâtunculukta görülen Tanrı’nın varlığa…
Öğrencilerinin Gözünden Prof. Dr. Hasan Onat “İlme Ve İnsanlığa Adanmış Bir Hayat”
Bu makale, “Öğrencilerinin gözüyle Prof. Dr. Hasan Onat kimdir?” sorusu üzerine kurgulanmıştır. Hasan Onat’ın doktora tez danışmanlığını yaptığı öğrencilerinin ifadeleriyle insani, eğitimci ve akademik yönü, mezhepler tarihi alanına katkısı ile yetiştirdiği öğrencilerine bıraktığı bilimsel miras ve geleneğin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma, nitel araştırma desenlerinden fenomonolojik yaklaşıma göre tasarlanmıştır. Çalışmadaki katılımcıların belirlenmesinde amaçlı örnekleme tekniklerinden önceden belirlenen…
İbn Mutahhar el-Hillî’nin İmâmiyye Şîası Dışındaki Mezheplere Bakışı (Ötekileştirici Dil Üzerine Bazı Mülahazalar)
Bu çalışmada bir mezhebe bağlı olmanın getirdiği tarafgirliğin neticesi olarak diğer mezhepleri ötekileştirme eğiliminin İmâmiyye Şîası temelinde ve İbn Mutahhar el-Hillî (726/1325) örnekliğindeki tezahürleri ele alınacaktır. Hillî, bilindiği gibi, Şîa içerisindeki iki önemli farklılaşma hareketinden biri olan Usûlîliğin en önemli temsilcilerinden biridir. Bununla birlikte Hillî yaşadığı dönemde İmâmiyye mezhebinin etkili savunucularından biri olarak öne çıkmıştır….
Shi’ite philosophy faced with the problem of evil: theodicy essays in Mir Damad (d. 1040/1631) and two of his pupils
The problem of the goodness of God, the freedom of man and the origin of Evil, i.e. theodicy, proves to be particularly acute in Twelver Shi.i Islam, because of the historical awareness of evil within the community and of the fundamental dualism, metaphysical as well as moral, of the doctrine. However, this problem was the…
God Spatially Above and Spatially Extended: The Rationality of Ibn Taymiyya’s Refutation of Faḫr al-Dīn al-Rāzī’s Ašʿarī Incorporealism
Ibn Taymiyya (d. 728/1328) wrote his tome Bayān talbīs al-ǧahmiyya to refute Ašʿarī kalām theologian Faḫr al-Dīn al-Rāzī’s (d. 606/1210) argument in Taʾsīs al-taqdīs that God is not corporeal, located, or spatially extended. Bayān talbīs al-ǧahmiyya is the largest known refutation of kalām incorporealism in the Islamic tradition, and al-Rāzī’s Taʾsīs al-taqdīs was apparently the most sophisticated work of its kind circulating in Ibn Taymiyya’s Mamlūk scholarly…
Ebû’l-Kâsım Abdilvâhid b. Ahmed el-Kirmânî’ye Nispet Edilen 73 Fırka Tasnifli Bir Risâle’nin Tahlil ve Tercümesi
İslâm Mezhepleri Tarihi yazıcılığı zengin bir birikime sahiptir. Nitekim yüz yıllardır mezhepler hakkında çok sayıda çalışmanın kaleme alındığını görmekteyiz. Bu çalışmalardan birçoğu tespit edilerek neşri yapılmış, birçoğu ise araştırılmak için kendi sırasını beklemektedir. Çalışmamızda konu edindiğimiz ve muhtemelen müstensih tarafından “Şerhü kavli aleyhisselam:“Setefteriku Ümmetî alâ Selâse ve Seb’îne Fırkaten ve Ta‘dîdiha bi-Esmâihâ” olarak isimlendirilen risâle,…
Borlevî’nin İlzâmu’l-muʿânidîn ve ibṭâl-u zaʿmi’l-ḥâsidîn İsimli Risâlesinin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi
Her metnin anlatmak istediği bir ana fikri ve anlam örgüsü olduğu gibi üretildiği muhitin arka planını yansıtan bir hikayesi de vardır. Bu itibarla metnin cümlelerine önem verildiği kadar satır aralarında gizli bir hazine gibi bekleyen ve ait olduğu dönemi yansıtan kimliğine de dikkat edilmesi gerekir. Böylesine bir yaklaşımın benimsenmesi, bir anlamda metnin ruhunun daha iyi…