Allah’ın İnsana Dair Fiillerinde Zorunluluk-Keyfilik Çelişkisi -Mu’tezilîler ile Eş’arîler Arasındaki Tartışmaya Metodolojik Bir Eleştiri-
İtikadi mezhepler arasındaki en temel tartışma konularından birisi, insanın dine taalluk eden eylemleri söz konusu olduğunda, ilahi fiillerin gerçekleşmesine esas teşkil eden mananın nasıl tanımlanacağı problemidir. İnsan, dine uygun ameller işlediğinde Allah’ın da bunu destekleyecek fiiller yapması gerektiğine inanan Mu’tezile “zorunluluk” fikrine ulaşırken, gerekçe ne olursa olsun Allah’ın hiçbir şeye mecbur olmadığına inanan Eş’arîler “keyfilik”…
Ebû’l-Kāsım El-Belhî’ye Göre İlâhî Fiillerde Ahlâkîlik: Aslah
Bağdât Mu‘tezilesi’nden Ebû’l-Kāsım el-Belhî (ö. 319/931), nesnel ahlâk anlayışı ile literatürde dikkat çeken bir isimdir. Bilgi, insan eylemleri üzerindeki belirleyiciliği sebebi ile ahlâkla ilişkilidir. Onun bilgi teorisine dayandırdığı nesnel ahlâk anlayışı, Allah’ın fiilleriyle ilgili yaklaşımında da kendisini göstermektedir. Belhî’nin Allah tasavvuru ahlâkî vurgular taşımaktadır. Allah’ın, Âlim, Kâdir, Hâlik, Murîd, Hakîm, Âdil, Hayy, Muhsin, Sâni‘, Kâhir…