Mu‘cizenin İmkân ve Delâleti: Bâkıllânî Örneği
Bu makalede Bâkıllânî’nin (ö. 403/1013) mu‘cize konusunu temellendirmesi ele alınmıştır. Bilindiği gibi mu‘cize, kelâm ilminde nübüvvetin ispatı ile ilgili olarak ilk akla gelen yöntemdir. Mu‘cize ile desteklenen peygamberin haberi bu sayede âhâd haber olmaktan çıkar ve mütevatir derecesine yükselir. Eş‘arî sistem içerisinde mu‘cize konusunu ilk defa ele alıp detaylı bir şekilde inceleyen ve mu‘cize hakkında…
IV. Yüzyıl İslâm Kelâmında İrade Hürriyeti Anlayışları: Tarihî Bağlamında Bâkıllânî’nin İnsan Fiilleri Teorisi
Kişilerin bireysel sorumluluğu İslâm kelâmında çok merkezî bir kavramdır. Ahlâkî sorumluluğun rasyonel temelleri, insanın fiilleri üzerinde bir şekilde kontrol sahibi olduğu ön şartına dayanmaktadır. Bu nedenle insanın fiillerini kendisinin belirlemesini (self-determination) yeteri kadar tutarlı düzeyde açıklayan eylem teorileri oluşturmak, kelâmcıların temel ilgi alanlarından olmuştur. Bu makale, Bâkıllânî’nin insan fiilleri hakkındaki görüşlerini incelemektedir ve onun düşüncesini…
Cüveynî’nin Tövbe Anlayışı
Eş‛ariyye mezhebinin önemli kelâmcılarından olan Cüveynî, diğer meselelerin yanı sıra tövbe konusunda da kendisinden sonra gelen kelâmcılara etki etmiştir. Bu manada onun görüşlerine sıklıkla atıf yapılmıştır. O, tövbenin mahiyeti, kabulü, zorunluluğu, tüm günahları kapsamayan tövbenin durumu, onun temelini teşkil eden pişmanlığın tecdidi, kâfirin imanının tövbeyle ilişkisi ve nedamet getirdiği günahı yeniden işleyen kişinin konumu gibi…
el-Kâfiye fi’l-cedel Adlı Eserin Cüveynî’ye Âidiyeti ve Nisbeti Sorunu
Çağdaş kelâm ve fıkıh çalışmalarında sıklıkla referans gösterilen ve muhtevasında İmâmü’l-Haremeyn Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn el-Cüveynî en-Nîsâbûrî’nin (ö. 478/1085) düşünce sistemine dair ipuçları aranmaya çalışılan el-Kâfiye fi’l-cedel adlı önemli eserin Cüveynî’ye âidiyeti konusunda kuşkular bulunmaktadır. İçerik bakımından incelendiğinde Cüveynî’nin üslûbuna ve genel görüşlerine aykırılık arz eden bu eser, ilk defa Fevkiye Hüseyin Mahmûd tarafından neşredilerek (Kahire 1979)…
Bâkıllânî’nin Nübüvveti Ispat Noktasında Berâhime’nin Eleştirilerine Verdiği Cevaplar
İslâm itikâdında nübüvvet konusu en önemli meselelerden biri olarak karşımıza çıkmaktadır. Genel olarak kelâmcılar bu konuyu imkân, lüzum, olgu ve ıspat noktasında ele alarak değerlendirmişlerdir. Buna göre Yüce Allah’ın nübüvvetin imkânı noktasında insanlara peygamber göndermesi aklen mümkün müdür, eğer mümkün ise bu nasıl gerçekleşmiştir gibi konular esas noktayı oluşturmaktadır. Nübüvvetin lüzumu konusunda ise tarih boyunca…