Kurucu Kök Metin Fıkhü’l-ekber’in Otantikliği Sorunu ve Osmanlı Ulemasının Katkısı I
İslâmî ilimlerin neredeyse tamamının temelleri hicrî birinci ve ikinci asırda atılmıştır. Hicrî birinci asırdan itibaren İslam dünyasının genişlemesiyle birlikte sözlü bilgilerin yazıya aktarılmasına yönelik kolektif bir çabanın varlığı dikkat çekmektedir. Hz. Peygamber’in s.a.v. insanlığı İslam’a daveti ile beraber yazı yazma kültüründe önceleri benzeri görülmemiş artış gözlenmiştir. İslam dini ile birlikte dünya tarih sahnesi hummalı bir…
Ebû Hanîfe’nin İmanda Eşitlik Görüşü ve Sosyal Hayata Yansıması
Ebû Hanîfe (ö. 150/767), tarihi süreç itibariyle ilk dönemde kelâm ilminin temel konularını ele almış ve bu konularda bid’at gördüğü fırkalar karşısında tercih ettiği görüşleri beyan etmiştir. Daha sonra kelamcılar, belirlenen bu görüşleri değişen şartlara ve zamana göre farklı argümanlarla temellendirmeye çalışmışlardır. Şüphesiz kelâm ilmi açısından Ebû Hanîfe’nin söylediği ve daha sonraki nesillere aktardığı konular…
İlk Osmanlı Türkçesi Ebeveyn-i Resûl Risâlesi Ravżatü’ṣ-ṣafâ fî vâlideyi’l-Muṣṭafâ – Aidiyet ve Muhteva Analizi –
Hz. Peygamber’in anne-babasının (ebeveyn-i Resûl) dinî ve uhrevî durumu tartışması, Hz. Peygamber’den varit olan birtakım rivayetlere kadar dayanmaktadır. Çerçeve bir ilke olarak fetret ehli bağlamında değerlendirilebilecek bu husus, öyle görünüyor ki ilk olarak Şîa tarafından imâmet anlayışlarının bir uzantısı olarak itikādî bir mesele hâline getirilmiştir. Ebû Hanîfe’nin (ö. 150/767) el-Fıḳhü’l-ekber’de “ebeveyn-i Resûl’ün küfür/câhiliye” üzere öldüğü…
İmam Mâtürîdî’ye Göre İmanda Artma ve Eksilme Sorunu
Rey/Akıl Taraftarlığı zihniyetinin temsilcilerinden Ebû Hanîfe ve İmam Mâtürîdî; fıkıhta Hanefilik ve itikatta Matüridiliğin oluşmasına öncülük etmiş iki önemli düşünürdür. Onlar Mürcie’nin itikadî ve fıkhî konulardaki görüşlerinden etkilenmiş olup dinde kolaylık, akılcılık ve imanda eşitlik ilkelerini düşünce sistemlerinin merkezine yerleştirmişlerdir. Muhaliflerince amelleri önemsemeyip değersizleştiren birer âlim olarak lanse edilmiş olsalar da, kendi içerisinde tutarlı makul…
Dinamik Bir İlmî Anlayışın İnşası Açısından Niçin Ebû Hanîfe’den Başlanılmalı?
Ebû Hanîfe (öl. 150/767), Müslüman düşünce tarihinin en önemli bânilerindendir. Çünkü o, tüm renk ve tonlarıyla akılcı düşünce biçiminin şemsiye ismi olan “Ehl-i re’y” geleneğinin tartışmasız reisi olarak kabul görmüştür. Bu kabulün kökenlerini, onun yaşadığı zaman diliminde aramak gerekir. Bu zaman dilimi de Müslüman düşüncenin metodolojilerinin teşekkül etmeye başladığı tâbiîn asrıdır. Kaldı ki Ebû Hanîfe,…
İmam Mâturîdî’nin Fikirlerinde Ebû Hanîfe’nin Etkisi
Ebû Hanîfe ve İmam Mâturîdî, dinî bilgi üretmede yararlanılan kaynaklar arasında, akla önemli yer veren iki büyük mütekellim olarak ün kazınmıştır. Onlar, düşünce dünyalarında aklı kullanmada mübalağaya düşmemiştir. Ebû Hanîfe tarafından nüveleri hazırlanmış ve temel kriterleri belirlenmiş birçok mesele, İmam Mâturîdî tarafından aklî-naklî delillerle ve semantik temellendirmelerle kelamî bir hüviyete kavuşturulmuştur. O, meseleleri çözümlerken akıl…
Ebu Hanife’den Matüridî’ye Hanefî İtikadının Gelişim Süreci
İmam Ebu Hanife derin ilmi muvazeneleriyle İslam ümmetini en fazla etkileyen âlimlerden birisidir. İslam Mezheplerinin daha yeni teşekküle başladığı h. 1. yüzyılda Ehl-i sünnet itikadını savunmuştur. O “akait ilminin kelama dönüşme sürecinin başı” diyebileceğimiz bu dönemde akaide dair bazı eserler te’lif ederek Sünnî itikadının şekil bulmasında çok önemli adımlar atmıştır. Fakat onun eserleri, bütün ilk…
Ebû Hanîfe Mürcie İlişkisi Tasavvurunun Tarihsel Seyri
Hicri 2. asırdan itibaren iki yüzyıl, İslam düşüncesinin en hızlı gelişim gösterdiği bir dönemi içermektedir. Bu periyotta İslam düşüncesine katkıları olan birçok alim öne çıkmıştır. Bunlar arasında Ehl-i Rey’in lideri olarak kabul edilen Ebû Hanîfe’nin özel bir yeri bulunmaktadır. Onun bu konumu, sadece fıkhı sistemleştirmesi ve bunu rey merkezli olarak yapmasıyla ilgili değildir. Erken dönem…
Ebû Hanîfe’nin İtikadî Mirası: Osmanlı Döneminde el-Fıkhu’l-ekber Üzerine Yapılan Çalışmalara Dair Mülahazalar
Ebu Hanife’ye (öl. 150/767) nispet edilen ve oğlu Hammâd kanalıyla rivayet edilen el-Fıkhu’l-ekber isimli akaid risalesi özellikle Osmanlı döneminde ciddi bir teveccüh görmüş, pek çok Osmanlı âlimi tarafından eser üzerine şerh, tercüme ve manzume türü çalışmalar yapılmış, hatta kimi şerhler de hususi çalışma konusu edilmiştir. Ayrıca risalede ele alınan bazı konuları daha derinlemesini incelemek ve…