Ebû’l-Kâsım Abdilvâhid b. Ahmed el-Kirmânî’ye Nispet Edilen 73 Fırka Tasnifli Bir Risâle’nin Tahlil ve Tercümesi
İslâm Mezhepleri Tarihi yazıcılığı zengin bir birikime sahiptir. Nitekim yüz yıllardır mezhepler hakkında çok sayıda çalışmanın kaleme alındığını görmekteyiz. Bu çalışmalardan birçoğu tespit edilerek neşri yapılmış, birçoğu ise araştırılmak için kendi sırasını beklemektedir. Çalışmamızda konu edindiğimiz ve muhtemelen müstensih tarafından “Şerhü kavli aleyhisselam:“Setefteriku Ümmetî alâ Selâse ve Seb’îne Fırkaten ve Ta‘dîdiha bi-Esmâihâ” olarak isimlendirilen risâle,…
Elmalılı Muhammed Hamdi Yazır’ın itikadi İslam mezheplerine bakışı (Hak dini Kur’an dili örneği)
Elmalılı Hamdi Yazır’ın en meşhur eserlerinden biri olan Hak Dini Kur’an Dili, gerek yazılma süreci bakımından gerekse içerisinde çeşitli ilimlere dair malumatlar barındırması bakımından dönemin diğer tefsirlerinden ayrılmaktadır. Bu ilimlerden biri olan kelam ve ona dair meseleler de eserde yer alan unsurlardandır. Bu çalışmada, Elmalılı’nın tefsirinde yer alan birtakım kelami meseleler ve bunlarla ilgili bazı…
Hâricîliğin Ortaya Çıkışı ve İbâzî Anlayışında Hâricîlik Yorumu
Her ne kadar Hz. Peygamber döneminde yaşanan bir ganimet taksimi sonucunda Hâricî anlayışının ortaya çıktığı iddia edilmişse de bir fırka olarak zuhur etmeleri Sıffin savaşında olmuştur. Hz. Ali ve Muâviye arasındaki tahkim meselesinde ‘‘Hüküm ancak Allâh’ındır’’ şiarıyla şöhret kazanan bu oluşum Muaviye’nin Hz. Ali’ye karşı isyanını geride bırakacak kadar ön plana çıkmıştır. Öyle ki Sıffin…
Eş’ârîliğin Teşekkülü ve İmam Eş’ârî
İmam Eş’ârî, ilmî hayatını Mu’tezile içinde geçirmiş, daha sonraki dönemlerde hem üvey babası hem de hocası olan Ebu Alî el-Cübbaî ile fikri ayrılığa düşerek Mu’tezileden ayrılmıştır. Mu’tezile’den ayrılma sürecinin gördüğü bir rüyaya bağlayanlar olduğu gibi, bu ayrılışı hocasıyla ters düştüğü bir konuya da bağlayanlar vardır. İmam Eş’ârî, Mu’tezile içinde geçirdiği kırk yıllık sürede onların ders…
Şehbenderzâde Filibeli Ahmet Hilmi’nin Tarih-i İslam Kitabında Şiilik
Siyasî ihtirasların etkisinde kalan tarihçilerin büyük bir kısmı maalesef İslam Tarihi’ni objektif bir şekilde değerlendirememişlerdir. Şehbenderzâde Filibeli Ahmet Hilmi Bey, siyasî ihtirasların etkisinde kalan tarihçilerin, zahiri vazifeler, batıni faziletler, ahlak, irfan ve içtimaî vaziyet gibi birbirinden ayrı değerlendirilmesi gereken bahisleri birbirleriyle karıştırdıklarını belirtmiş ve Tarih-i İslam isimli eserinde, bu minvalde gelişen tarih kültürünün İslam toplumlarını…
Keysâniyye’nin Teşekkülü ve İlk Şiîlik
Keysâniyye, Muhammed b. el-Hanefiyye’nin imâmeti düşüncesiyle Hicri I. asrın son çeyreğinde ortaya çıkan ilk Şiî fırkalardan biridir. Keysâniyye fırkası Muhtâr es-Sakafî’nin tabileri olarak isimlendirilmiştir. Başta Muhammed b. el-Hanefiyye’nin siyasi tavrı olmak üzere onun Muhtâr es-Sakafî ile ilişkisini tesbit etmek Keysâniyye fırkası açısından büyük bir önem arz etmektedir. Ayrıca fırkanın teşekkülünde Muhtâr es-Sakafî’yle birlikte Ebû Amra…
İftirâk Hadisinin Yaygın Olmayan Bir Versiyonuna İlişkin Bir İnceleme
Ümmetin yetmiş üç fırkaya ayrılacağını ve bunlardan sadece birinin kurtuluşa ereceğini işaret eden iftirâk hadisi, İslam düşünce geleneğinde Mezheplerin oluşmasında belirleyici bir rol üstlenmiştir. Sahabe tabakasında oldukça zengin bir aktarım zeminine sahip bu rivayet, farklı söz kalıpları ile aktarılmıştır. Söz konusu rivayetin tüm metin farklılıkları bir yana, iki farklı mesajı içeren metinler olduğu tespit edilmiştir….