İslâm’da FırkalarZikrü’l-Fırak (İnceleme-Metin)
İslâm düşünce tarihinde fırak yazıcılığının başlangıcını erken dönemlere kadar götürmek mümkündür. Müelliflerin kimi bir tarihçi yaklaşımıyla Peygamber’in (s.a.v.) vefatından itibaren Müslümanlar arasında siyasî-itikadî sebeplerle ortaya çıkan fırkaları, deskriptif bir yöntemle tasnif gayretine girişmiş; kimi ise bir İslâm âlimi yaklaşımıyla ait olduğu mezhebin inanç esaslarını savunma ve diğer mezheplerin düşüncelerini eleştirme gayreti içerisine girerek bu fırkaları…
Bağımsızlıktan Günümüze Bahreyn’de Şiîlik: Yapılar, Sorunlar ve Beklentiler
Bahreyn, bağımsızlığını kazandığı 1971 yılından günümüze kadar Körfez bölgesinin protesto ve sokak gösterileriyle anılan huzursuz bir ülkesi olarak kabul edilir. Birçok çalışma ülkedeki bu sosyal huzursuzluk halinin, ülkenin mezhepsel yapısından kaynaklandığını iddia eder. Bu bağlamda demografik yapısının çoğunluğu Şiî olan Bahreyn’in Sünnî bir aile tarafından yönetilmesinin ve uygulanan bazı ayrımcı politikaların sorunları derinleştirdiği üzerinde durulur….
İmam Mâtürîdî’ye Göre İmanda Artma ve Eksilme Sorunu
Rey/Akıl Taraftarlığı zihniyetinin temsilcilerinden Ebû Hanîfe ve İmam Mâtürîdî; fıkıhta Hanefilik ve itikatta Matüridiliğin oluşmasına öncülük etmiş iki önemli düşünürdür. Onlar Mürcie’nin itikadî ve fıkhî konulardaki görüşlerinden etkilenmiş olup dinde kolaylık, akılcılık ve imanda eşitlik ilkelerini düşünce sistemlerinin merkezine yerleştirmişlerdir. Muhaliflerince amelleri önemsemeyip değersizleştiren birer âlim olarak lanse edilmiş olsalar da, kendi içerisinde tutarlı makul…
Seyfüddîn el-Âmidî’nin Mu‛tezile’ye Yönelik Eleştirileri
İslam düşünce geleneğinde mezheplerin tarihsel hafızaları muhatap veya muhalif oldukları ekollerden etkilenmektedir. Eş‛arîliğin tarihsel sürecinde Mu‛tezile ile olan ilişkisi, mezhebi hafıza ve bunun neden olduğu algının tezahürleri üzerinden ilerlemektedir. İmam Eş‛arî’nin kırklı yaşlarında Mu‛tezile’den ayrılmasıyla başlayan süreç, iki mezhebi sürekli karşı karşıya getirmiştir. Bu araştırma, Mısır-Şam bölgesinde Eş‛arîliğin Mu‛tezile’yi algılayış biçimini, Seyfüddîn el-Âmidî üzerinden değerlendirmeyi…
Cumhuriyet Devri Türkiyesi’nde Muâviye b. Ebî Süfyan Etrafındaki Tartışmalar
Muâviye b. Ebî Süfyân etrafındaki tartışmalar Abbâsîlerin ilk döneminde politik bir zeminde alevlenmiştir. Başlangıçta Emevî ve Abbâsî taraftarlığı olarak yorumlanabilecek tartışma zemini, zamanla Ehl-i hadis ile Şiî grupların dini nitelikli başlıca çekişme konusu haline gelmiştir. Sahabe olgusu etrafında yer yer zemini genişleyen bu tartışma, asırlarca devam etmiş ve farklı nitelikteki pek çok eserin içeriğine yansımıştır….
Ebû’l-Kâsım Abdilvâhid b. Ahmed el-Kirmânî’ye Nispet Edilen 73 Fırka Tasnifli Bir Risâle’nin Tahlil ve Tercümesi
İslâm Mezhepleri Tarihi yazıcılığı zengin bir birikime sahiptir. Nitekim yüz yıllardır mezhepler hakkında çok sayıda çalışmanın kaleme alındığını görmekteyiz. Bu çalışmalardan birçoğu tespit edilerek neşri yapılmış, birçoğu ise araştırılmak için kendi sırasını beklemektedir. Çalışmamızda konu edindiğimiz ve muhtemelen müstensih tarafından “Şerhü kavli aleyhisselam:“Setefteriku Ümmetî alâ Selâse ve Seb’îne Fırkaten ve Ta‘dîdiha bi-Esmâihâ” olarak isimlendirilen risâle,…
XX.YY Anadolusunda Maturidilik
Ehli Sünnet Kelamının kurucularından Ebu Mansur el-Maturidi, İmam Azam Ebu Hanife’nin görüşlerini sistematik hale getirerek Kelam ilmine yeni bir boyut kazandırmıştır. Bu alanda birçok önemli eser telif eden Maturidi’nin savaşlar, yağmalar vb. sebeplerle yalnıza iki eseri günümüze ulaşabilmiştir. Uzun yıllar boyuna Ebu Mansur el-Maturidi, belirli sebeplerle ihmal edilmiştir. Fakat onun görüşleri etrafında şekillenen Maturidilik mezhebi…
İsmâilîlik ve Neoplatonizm: Ebû Ya‘kûb es-Sicistânî Örneği
Bu çalışma Ebû Ya‘kûb es-Sicistânî’nin Yeni Eflâtuncu görüşlerini, Plotinus’un düşünceleriyle karşılaştırmalı olarak ele almaktadır. 4./10. yüzyılda yaşayan Sicistânî, İsmâilîliğin Horasan-Mâverâünnehir dâîlerindendir. Zikredilen dönemde dâîlerin fikirlerini yayabildiği ve entelektüel düşünceler geliştirdiği bölgede, İsmâilîlerin güç kazandığı, bazı devlet adamlarının onlara destek verdiği gözlenmektedir. Bu gelişim, Muhammed b. Ahmed en-Nesefî ve Ebû Hâtim er-Râzî gibi dâîlerin Sicistânî’ye hatırı…
Şîa/İmâmiyye’de Mehdî İnancının Ortaya Çıkışı, Gelişimi ve Ehl-i Sünnet Mehdilik Anlayışıyla İlişkisi
Bu çalışmada Ehl-i sünnet ile Şîa arasında temel ihtilaflardan birisi olan Mehdîlik konusu, Şîa/İmâmiyye’nin gelişen ve değişen görüşleri temelinde incelenmiştir. Şîa/İmâmiyye’nin imâmet merkezli Mehdîlik anlayışının tam olarak aydınlığa kavuşturulması için bazı yerlerde Ehl-i sünnet’in Mehdîlik anlayışına da temas edilmiştir. Ehl-i sünnet’te Şîa’da olduğu gibi Mehdîlik temel itikadî bir mesele görülmemekle birlikte özellikle Şîa’nın görüşlerini tenkit…
‘Yevm-i ʻÂşûrâda Şîʻîlerin İcrâ-yı Âyîni’ Adlı Risâlenin Tahlil ve Transkripsiyonu
Meçhul bir müellif tarafından “Yevm-i ʻÂşûrâda Şîʻîlerin İcrâ-yı Âyîni” adıyla yazılarak bir asır evvel İstanbul’da neşredilen risâle, Şîîlik ve İslâm Mezhepleri Tarihi alanında bir vesika hükmündedir. Tahlil ve neşrini yaptığımız risâleye verilen isim, Şîî mezhebi mensuplarının âşûrâ gününde yaptıkları dinî törenlerin nasıl icrâ edildiğinin anlatıldığını çağrıştırmaktadır. Ancak risâlede, âşûrâ âyinlerinin nasıl yapıldığı değil, Şîîlik için…