Mutezile

Kelam Atomculuğu Bağlamında Kudret-Fiil İlişkisine Dair Tartışmaların Arka Planı

Kelâm disiplini içinde yer alan atomculuk düşüncesi, kelâmcıların kendi teolojik kabullerine uygun bir âlem tasavvuru oluşturmada önem taşımaktadır. Kelâmın kozmoloji anlayışını şekillendiren cevher-araz teorisi, insan fiilleri konusuyla da yakından ilişkilidir. Zira hem Mu‘tezile hem de Ehl-i sünnet kelâmcılarının ef‘âlü’l-ibâd konusundaki tartışmaları cevher-araz düşüncesi bağlamında ele aldıkları görülmektedir. Bu açıdan söz konusu teori, kozmoloji tasavvuru oluşturmada…

Mütekaddimîn Kelâmcılarda İhtiyaç İlleti ve Arazların Bekâsı Problemi: Müteahhirîn Dönemdeki Meşhur Anlatının Eleştirel Bir Analizi

Erken dönem kelâmcıların mümkünün faile ihtiyacının illet yönünün ya hudûs, ya hudûs ve imkân, ya da hudûs ile şartlı imkân olduğunu ispat ettiklerine dair müteahhirîn dönem kelâmcıları arasında yaygın bir iddia söz konusudur. Seyyid Şerif Cürcânî’nin başını çektiği bazı geç dönem düşünürler, İmam Eş‘ârî ve ona tabi olanların arazların bekasının yokluğu iddiasını illetin ihtiyaç yönünün…

Yahya b. Ebi’l-Hayr el-İmrani’nin Zeydileri eleştirisi

“Yahya b. Ebi’l-Hayr El-İmrâni’nin Zeydîleri Eleştirisi” başlıklı tez çalışmasında, 6./12. yüzyılda Yemen’de yaşayan Yahya b. Ebi’l-Hayr El-İmrânî’nin el-İntisar fi reddi ale’l-Mutezileti’l-Kaderiyyeti’l-eşrar adlı eseri bağlamında Zeydîleri eleştirdiği hususlar genel olarak incelenmektedir. Tezimiz giriş, iki bölüm ve sonuçtan oluşmakta olup, girişte tez çalışmamızın ana konusu, önemi, kapsamı, amacı, yöntemi ve istifade edilen temel kaynaklara ilişkin bilgiler verdik….

Kelam fırkalarında inanç esaslarının temellendirilmesi (Te’sîlu’l-usûli’l-i’tikadiyye inde fırakı’l-kelâmiyye)

Kelam ilmi; İslam inançlarının ispat edildiği bir ilimdir. Bu illim söz konusu görevini cedel yöntemini kullanarak kesin deliller kullanmakta ve şüpheleri uzaklaştırmak şeklinde gerçekleştirmektedir, Bu ilim çeşitli faktörlerden etkilenerek bazı aşamalardan geçmiştir, Kelam ilminin oluşmasında tarihsel süreçte kelam ekollerinin katkısı olmuştur, Kelam ekolleri akli ve akli delillere, mantıksal ilkelere ve felsefi delillere başvurmuşlar ve son…

Kötülük Problemi: Mutezilî Düşüncenin Saadia Gaon’a Etkisi

Âlemde var olan kötülük, her şeye kadir, her şeyi bilen ve mutlak iyi bir Tanrı’nın varlığı ile uzlaştırılabilir mi? Bu problem gerek Tanrı’ya inanan gerekse inanmayan pek çok insanın zihnini meşgul etmiştir. Kötülük sorunu tarihsel olarak Grek düşünür Epiküros’a dayandırılmaktadır. Epiküros’a göre mutlak manada kadir ve iyi olan bir varlık ile alemdeki kötülüğün varlığı çelişki-lidir….

İbn Ebu’l-Hadîd’e Göre Hz. Ali’nin Siyasî Kişiliği

Bağdat Mutezilesi’nin Hz. Ali’yi (ö. 40/661) diğer sahabîlerden üstün gördüğü bilinmekte-dir. Özellikle ekolün önde gelen isimlerinden Ebû Cafer el-İskâfî (ö. 240/854) ve Ebü’l-Kâsım el-Kabî’nin (ö. 319/931) bu konuyu eserlerinde ilmî bir üslupla ele aldıkları ve uzun-ca tartıştıkları anlaşılmaktadır. Ekolün son temsilcilerinden olup “Mutezile’nin Allâmesi” unvanıyla tanınan İbn Ebü’l-Hadîd (ö. 656/1258) de onların izinden gitmiş, Hz….

İslam Kelâmı’nda Bir Tartışma Alanı Olarak Teorik Ahlâk: Cüveynî’nin El-İrşâd Adlı Eseri Üzerinden Bir İnceleme

Mütekaddimîn dönemi kelâm eserlerinde hüsün-kubuh ya da ta‘dîl-tecvîr gibi başlıklar altında ahlâka ilişkin teorik tartışmalar yapılmış ve bu tartışmalarla birlikte birbirinden oldukça farklı ahlâk teorileri ortaya çıkmıştır. Mu‘tezile ekolü varlık ve bilgi anlayışları ile paralel bir biçimde ahlâkın kaynağı, ahlâkî bilginin temelleri ve Tanrı-ahlâk ilişkisi gibi meseleleri rasyonel bir zeminde incelemeye çalışmıştır. Buna karşılık Eş‘arî…

Hz. Ali’nin İmametine Dair Nass İddialarına Ebü’l-Hüseyin El-Basrî’nin İtirazları

İslam tarihinde Müslümanlar arasında cereyan eden ilk tartışmalardan bir tanesini de imamet/yönetim meselesi oluşturmaktadır. İtikadi konuların tartışılmasına da sebebiyet veren bu durum zamanla bazı mezheplerin ortaya çıkmasında da belirgin rol oynamıştır. Bu tartışmaların ve imamet meselesi etrafinda şekillenen Şia gibi mezheplerin etkisi ile imamet konusu kelam eserlerinde incelenmeye başlamıştır. Şiilerin özellikle imameti inanç esası olarak…