Kelâmın müteahhirûn dönemi, felsefenin kavram ve birikiminden faydalanması yönüyle mütakddimûn döneminden farklılık arz etmektedir. Müteahirûn dönemde felsefenin konusu olarak kabul edilen hususların birçoğu kelâmın konuları arasına girmiştir. Bunların başında varlık modları olarak da ifade edilen zorunlu varlık, mümkün varlık, mümteni’ ile varlığın sahip olduğu alan itibâriyle tasnif edildiği mutlak varlık, zihinî varlık, haricî (aynî) varlık, nefsü’l-emirde varlık gelmektedir. Müteahhirûn kelâmcılara göre varlık kavramı anlaşılmadan metafiziği anlamanın imkânı yoktur. Bu sebeple onlar metafizikle ilgili eserlerine varlıkla ilgili hususları inceleyerek başlamaktadırlar. Îcî, varlık kavramının tasavvuru, var olanlar arasında ortaklığı, varlık mâhiyet ilişkisi, haricî ve zihnî varlık konularını bu bağlamda inceleme konusu yapmaktadır. O, mutlak varlık kavramını bedîhî olarak gördüğü için en bilinen kategori olması hasebiyle Allah âlem ilişkisini ve Allah’ın varlığının ispatı dâhil olmak üzere çoğu metafizik problemlerin çözüm kaynağı olarak varlık kavramını göstermektedir. Bu sebeple Îcî’nin sistematiğinde varlığın en önemli kısmını oluşturan haricî varlığın zorunlu ve mümkün varlık çeşitleri incelenmiştir. Bu tezimizdeki amacımız Îcî’nin varlık problemine yaklaşımı, getirdiği deliller, varmak istediği sonuçları yakalamaktır. Îcî’de dâhil olmak üzere bütün müteahirûn kelâmcılar her ne kadar felsefenin kavramlarını kullanarak sistemlerinde gözle görülür bir dönüşüm yapmışlarsa da kâdir-i muhtar Allah anlayışından vaz geçmedikleri gibi âlemdeki olgu ve olayların mutlak bir sebep-sonuç ilişkisi içinde geliştiğini reddetmişlerdir. Bu sebeple onlar âlemin yoktan yaratıldığını açıkça ifade etmişlerdir.
