Bu çalışma, Elmalılı Hamdi Yazır’ın Allah, âlem ve insan tasavvurunu ele almakta ve Elmalılı, Elmalılı’nın yaşadığı dönemin özellikleri ve temel varlık alanlarına dair sunduğu resim açısından önem arz etmektedir. Elmalılı’nın Allah âlem ve insan tasavvuru çeşitli alanlarda kaleme aldığı eserler dikkate alınarak ortaya konulmuştur. Yapılan çalışma ile“Allah Tasavvuru”başlıklı Birinci Bölümde Elmalılı’nın fâil-i muhtâr bir Tanrı anlayışına sahip olduğu anlaşılmaktadır.“Âlem Tasavvuru”başlıklı İkinci Bölümde Elmalılı’ya göre, fâil-i muhtâr Tanrı anlayışına uygun olarak âlemin hâdis olduğu ve âlemin Allah’ı gösteren ve anlatan bir alem olduğu ortaya konulmaktadır. Ona göre tabiat kanunları Allah’ın âleme nasıl etki ettiğini gösteren, Allah’ın yaratma şekilleri olarak değerlendirilir. Bu kanunlar arasında bulunan illiyet kanununun Elmalılı’ya göre özel bir önemi olmakla beraber yaratıcı Allah düşüncesi merkezî konumunu korumaktadır. Âlemde görülen düzen ve farklılıklar çeşitli tabiat kanunları ile açıklanmaktadır. İşleyişini anlamaya çalıştığımız âlem, tesadüfün değil; Allah’ın tasarrufunun sonucu meydana gelmiştir.“İnsan Tasavvuru”başlıklı Üçüncü Bölümde ise âlemde özel bir konumu olan, varlığını, yaşadıklarını anlamlandıran ve bu yeteneğinin farkında olan insan, mana ve madde yönüyle bir bütün olarak ortaya konulur.
