Bu çalışmada Ehl-i sünnet kelâmının Mâtürîdiyye kolunun kurucusu İmam Mâtürîdî ile Mu’tezile mezhebinin son dönem temsilcilerinden olan Zemahşerî’nîn ilâhî azap ve helâk ile ilgili yapmış oldukları yorumların mukayese edilerek mezhebi kimliklerini ilgili meseleye nasıl yansıtmış olduklarını tespit etmeye gayret edilmiştir. Dirayet yoluyla Kur’an yorumunun öncüsü olan İmam Mâtürîdî ve ondan iki asır sonra aklî istidlalleri dini anlayışta ön plana çıkaran Zemahşerî, akılcı-hadarî din anlayışının insanlar tarafından benimsenmesi için gayret göstermiş önemli isimlerdir. Azap ve helâk terimleri Kur’an-ı Kerim’de ilâhî cezalandırma için kullanılan çatı kavramlardır. Bu iki kavram Yüce Allah’ın hak eden kişilere yönelik cezalandırması anlamında Kur’an’da oldukça dikkat çekici bir başlığı oluşturmaktadır. Dünya hayatında, kabirde ve ahirette uygulanacak olan ilahi cezalandırma konusu, İslâm düşünce geleneğinde üzerinde fikir yürütülen meseleler arasındadır. Bu bağlamda kelâm ilminin inceleme alanlarından olan insanların inanç yapısı ve yapmış oldukları eylemlerin niteliği doğrultusunda karşılaşılan bir sonuç olan ilahî cezalandırma, İmam Mâtürîdî ve Zemahşerî tarafından mezhebî kabulleri çerçevesinde ele alınmıştır. Kur’an’da yer alan azap ve helâk ayetleri, her iki müfessirin bakış açısıyla birbiriyle bağlantılı olarak; azap ve helâke götüren inanç ve davranışların neler olduğu, ayetlerde haber verilen azap ve helâk örnekleri ve ölüm sonrası hayatta karşılaşılacak olan ilâhi cezalandırmanın niteliği açısından değerlendirilmiştir. Çalışmada dokümantasyon metodu ile temel kaynaklar incelenmiş, tarama metodu ile ilgili alanlar tespit edilmiş, anlatım ve mukayese yöntemi çerçevesinde veriler nesnel ve tarafsız bir şekilde yorumlanmaya çaba gösterilmiştir. Fikirler üzerinde derinleşme prensibi gereği her iki müellifin düşünceleri ilgili konu başlıkları altında ifade edilmeye çalışılmıştır. Sonuç itibariyle İmam Mâtürîdî ve Zemahşerî tarafından, ilâhî cezaya uğrama hususunda bilgi veren ayetlerin mezhebî kabuller doğrultusunda farklı yorumlandığı, bazılarında benimsenmiş olan mezheplerden bağımsız görüş bildirildiği ve bazı hususlarda da her iki müellifin ittifak halinde olduğu tespit edilmiştir.
