Mu’tezile ve Eş’ariyye arasında ilahi sıfatlar: Kâdî Abdülcebbar ve Ebû’l-Meâlî el-Cüveynî karşılaştırması

Mutezile ve Eş’ariyye, birbirine karşıt iki önemli İslam inanç ekolünü temsil etmektedir. Mutezile görece rasyonel, Eş’ariyye görece vahiy öğretisine daha bağlıdır. Mutezile’nin ilahi adaleti önceleyen Tanrı tasavvuruna karşı, Eş’ariyye, ilahi kudret ve hakimiyeti önceleyen Tanrı tasavvuruna sahiptir. İki ekolün karşıt Tanrı tasavvurları ilahi sıfatlarda da etkisini göstermiş, ana hatları bir olsa da önemli ayrıntılarda biri birine alternatif iki ilahi sıfatlar teorisine vücut vermiştir. Bu tez, anılan iki ekolün temsil değeri yüksek üyelerinden Kâdî Abdülcebbar ve Cüveynî’nin ilahi sıfatlara ilişkin görüşlerinin karşılaştırmasıdır. Tezde, ilk kaynaklara ulaşılarak, sıfat kavramının tanım ve analizinden sıfatlara ilişkin genel problemlere ve her iki ekolün sıfat tasniflerine kadar geniş bir karşılaştırma yapılmıştır. Ortaya çıkan sıfat tasnifleri doğrultusunda tek tek her bir ilahi sıfata ilişkin iki ismin ve onların şahsında iki ekolün görüş ve argümanları mukayeseli biçimde değerlendirilmiştir. Değerlendirmeler sırasında kavram ve problemlerin açık ve anlaşılabilir olmasını sağlayacak açıklama ve yorumlar yapılmıştır. Tez, her biri hakkında ayrı ayrı çalışmaların olduğu Mutezile ve Eş’ariyye’ye dair bugüne kadar ileri sürülmemiş bir iddia taşımamaktadır. Tezin özgünlüğü, deskriptif (betimleyici) nitelikte olması sebebiyle spesifik bir iddiadan çok konusunda yer almaktadır. Kâdî Abdülcebbar ve Cüveynî özelinde Mutezile ve Eş’ariyye’nin ilahi sıfatlar anlayışlarının karşılaştırılması bir ilktir. Anılan ekol ve şahısların ayrı ayrı ilahi sıfatlar anlayışını konu edinen çalışmalar olabilir. Ancak bunları ayrıntılı bir sıfat sistematiği uyarınca görüş ve argümanlarıyla tek tek karşılaştıran bir çalışma -ulaşabildiğimiz kadarıyla- bulunmamaktadır. Bununla birlikte tezde sadece karşılaştırmayla yetinilmemiş, ekollerin görüşlerini temellendirmek için kullandıkları bazı argümanlara eleştiri notları düşüldüğü gibi, yer yer bazı çağdaş yorumların değerlendirme ve eleştirileri yapılarak ilgili ekol ve şahısların görüş ve argümanlarının daha iyi anlaşılmasına da katkı sunulmuştur.

Başlığı: Mu'tezile ve Eş'ariyye arasında ilahi sıfatlar: Kâdî Abdülcebbar ve Ebû'l-Meâlî el-Cüveynî karşılaştırması
Yazar: HAKAN ALP
Türü: Yüksek Lisans
Bolum: Felsefe ve Din Bilimleri Ana Bilim Dalı
Sayfa Sayısı: 135
Danışman: PROF. DR. AYDIN TOPALOĞLU
Yıl: 2023
4 Haziran 2025

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir