Sebîlürreşâd dergisinde kelâmî reddiyeler
“Sebîlürreşâd Dergisi Kelâmî Reddiyeler”başlıklı çalışmamızda, Sebîlürreşâd dergisinde yer alan dönemle yakından ilgili kelâmî reddiyeler ele alınmıştır. Batıda meydana gelen Rönesans, Reform ve Sanayi Devrimi hareketleri, toplumda değişim ve dönüşümlere neden olmuş, değişimlerin yansımaları Osmanlı devletininde de görülmüştür. Bu değişimlerle birlikte başta Osmanlı Devleti olmak üzere İslâm coğrafyasında siyasi, fikri, maddi ve manevi ciddi bir gerileme…
Ehl-i Sünnet kelamında taassup ve romantizm
Peygamber Efendimizin vefatından sonra, İslam toplumlarında mezhep adı verilen dini yapıların ortaya çıkışı, doğal bir ihtiyaç sonucu şekillenmiştir. Mezhepler, farklı dönemlerde ve farklı coğrafyalarda yaşayan Müslümanların, İslam’ın hükümlerini kendi toplumsal koşullarına uyarlamasına yardımcı olmuştur. Dini meseleleri daha iyi anlamak ve uygulamak için mezhepler, İslam’ın temel ilkelerini açıklamış, ibadet ve ahlak alanlarında farklı bakış açıları sunarak…
Bişr b. Gıyâs el-Merîsî’nin Halku’l-Kur’ân görüşü ve Ehl-i Sünnet’in kendisine yönelttiği eleştiriler
Fetihlerle İslam hakimiyetine giren topluluklar düşünce dünyalarını ve fikir akımlarını Müslümanlar arasına taşımışlardır. Çalışmamızda, halku’l-Kur’ân tartışmalarının dış kaynaklı kökenleri ve halku’l-Kur’ân düşüncesinin ve Abbasi mihnesinin aktörlerinden biri olan Bişr b. Gıyâs el-Merîsî’nin hayatı, düşünceleri, mezhebî aidiyeti, halku’l-Kur’ân meselesindeki tutumu ve kendisine yönelik eleştiriler detaylı bir şekilde incelenmiştir. Bununla beraber halku’l-Kur’ân düşüncesinin bir söylem haline getirildiği…
Hanefî Alim Ali el-Murâdî’nin mezheplere bakışı
Bu çalışmada Şam-Dımaşk Hanefî müftüsü Ali el-Murâdî’nin (1132-1184/1720-1771) Rafızîlik ve Dürzîlik hakkındaki görüşleri konu edilmiştir. Ali el-Murâdî’nin Rafızîlik ve Dürzîlik özelinde iki risalesi bulunmaktadır. Rafızîlerle evlilik konusunu ele aldığı er-Ravzu’r-Râyiz fî ‘Ademi Sıhhati Nikâhi’ Ehli’s-sünne li’r-Revâfiz adlı eseri ve Dürzîler hakkında kaleme aldığı Akvalü’l-Eimmeti’l-Âline fî Ahkâmi’d-Dürûz ve’t-Teyâmine adlı risalesi Ehl-i sünnet alimlerinin bu mezhepler hakkındaki…
Fâzıl el-Yemenî’nin el-Keşşâf şerhlerinde Zeydî ve İ’tizâlî yönelim
Fâzıl el-Yemenî el-Keşşâf tefsiri üzerine Dürerü’l-esdâf ve Tuhfetü’l-eşrâf adıyla iki şerh kaleme almıştır. Yemenî’nin kaleme aldığı Tuhfetü’l-eşrâf şerhi ve Mebâhis tefsiri araştırmalara konu edilerek bu eserlerden hareketle onun Zeydî ve Mu’tezilî temayülleri olduğu ifade edilmiştir. Söz konusu iddialar Yemenî’nin iki el-Keşşâf şerhini mukayeseli olarak etraflıca ele alma ihtiyacını doğurmuş ve şerhlerin içeriğindeki kelâmî mülahazaların tespitine…
Ebü’l Kâsım el-Kâ’bî’nin Kitâbü’l-makâlât ve Ebü’l-Hasan el-Eş’arî’nin Makâlâtü’l-İslâmiyyîn adlı eserlerinde mürcie tasviri
Çalışmamız, Ebü’l-Kâsım el-Kâ‛bî’nin Kitâbü’l-makâlât adlı eseri ile Ebü’l-Hasan el-Eş‛arî’nin Makâlâtü’l-İslamiyyîn adlı eserlerinin Mürcie bahsinin karşılaştırılmasını ele almaktadır. Bu bahsi ele almamızın nedeni Ebü’l-Hasan el-Eş‛arî’nin kendisinden önce bu alanda çalışma yapmış olan Ebü’l-Kâsım el-Kâ‛bî’den eserini yazarken etkilenip etkilenmediğini veya eseri yazarken onu taklit edip etmediğini tespit etmektir. Bu iki müellif hakkında daha önce yapılan Mu‛tezilî ve…
Erken dönem Basra Mu’tezile kelâmında i’timâd teorisi
Bu çalışmada kelâm disiplininde ilk olarak Ebû İshak İbrahim b. Seyyâr en-Nazzâm (ö. 231/845) tarafından öne sürülen i’timâd teorisi ele alınmaktadır. Nazzâm tarafından bir cisim kuramı olarak öne sürülen i’timâd hareketinin Nazzâm sonrası gündeme gelen tartışmalarla birlikte anlam gelişimine uğradığı iddia edilmektedir. Bu çerçevede tezimiz, Nazzâm’ın yanı sıra Câhız (ö. 255/869), Ebû Ali el-Cübbâî (ö….
Buhârî’nin Kitâbu’l-Kader çerçevesinde kader meselesine yaklaşımı
Bu çalışmada Buhârî’nin Sahih’indeki“Kitâbü’l-kader”bölümünde yer alan, ondan önce başlayan ve yaşadığı asra da damga vuran kaderle ilgili problemleri incelemeye ve müellifin kendi perspektifinden bu konuya yaklaşımı tespit edilmeye çalışılmıştır. Girişte genel hatlarıyla Buhârî’nin hayatına, öne çıkan eserlerine ve döneminde ortaya çıkan bazı itikâdî meselelere ve bunlara karşı aldığı tutuma değinilmiştir. Birinci bölümde, Buhârî’nin Sahih’ndeki Kitâbü’l-kader…
Kelami açıdan Kur’an’ın anlaşılması: Metin-olgu-yorum münasebeti
Her metin muhatabına belli bir gaye çerçevesinde hitap eder. Dini metinler de bu durumdan azade değildir. Ancak metinlerin gayelerini ortaya çıkarmak için yazar inceleme konusu yapılırken dini metinlerde bu durum daha karmaşık düzeydedir. Bu yüzden metne odaklanmak daha gerçekçi bir çözüm yolu olarak karşımıza çıkar. Dini bir metin olarak Kur’an da muayyen bir zamanda belirli…
Mîrzâ Mahdûm ve Şiîlik eleştirisi
ÖZET MÎRZÂ MAHDÛM VE ŞİÎLİK ELEŞTİRİSİ CANKURT, Şehmus Doktora Tezi, Temel İslâm Bilimleri Ana Bilim Dalı Danışman: Doç. Dr. Fevzi RENÇBER Nisan 2024, 269 sayfa Bu çalışmada Mîrzâ Mahdûm’un Şîa ve onun özelinde İmâmiyye Şîası’na yaptığı eleştiriler ele alınmıştır. Araştırmanın genel çerçevesi çizildikten sonra işleyiş tarzı ortaya konulmuştur. Mîrzâ Mahdûm’un fikri yapısının şekillendiği dönemden bahsedilmiş,…