Hanbelî düşüncede haberî sıfatlar (Ebû Ya’lâ el-Ferrâ örneği)
Hanbelî düşüncenin önemli bir temsilcisi olan Ebu Ya’lâ el-Ferrâ’nın Haberî sıfatlar konusundaki düşüncelerini incelemeyi amaç edinen bu çalışma, söz konusu amaca ulaşmak için ilk bölümde haberî sıfatlar ve kelâmî ekollerde haberî sıfatların nasıl anlaşıldığı ve yorumlandığı konusunu incelemektedir. Ayrıca bu bölümde el-Ferrâ’nın düşüncesinin sınırlarını ve başkalarınkinden farklı yönlerini ortaya koyabilmek amacıyla hanbelî düşüncede haberî sıfatlar…
Materyalizmin din tasavvuruna karşı yeni ilm-i kelâmda din savunusu
Materyalizm, 18. yüzyıldan itibaren özellikle batı coğrafyasında kilisenin de baskıcı tutumuna bir başkaldırı olarak yayılmaya başlayan, maddeyi ve gözle görülen dünyayı esas alarak her şeyin maddeden ibaret olduğunu, maddeden bağımsız fizik ötesi bir alanın, yani metafiziksel öğelerin bulunmadığını, hayatta olup biten her şeyin sadece maddî sebeplerle açıklanabileceğini ifade eden, böylelikle de tabiat üstü bir gücün,…
Geçmişten günümüze insan hakları bağlamında veda hutbesi
İnsan hakları, geçmişte olduğu gibi günümüzde de gündemde kalmayı başaran ender konulardandır. Bunun temel sebebi insan ile ilgili olmasıdır. Dolayısıyla insanın ve insana dair hususların varlığını sürdürdüğü sürece insan hakları hep olacaktır ve konuşulmaya devam edecektir. İslam dininin insanı merkeze alan bakış açısı, insanı onore etmekte ve yücelmektedir. Çünkü insan diğer canlı ve cansız varlıklarla…
İmam Mâtürîdî’de nübüvvetin ispatının kelâmi delilleri
İslam’da nübüvvet konusu, Allah’ın varlığı ve birliğinden sonra önemli ikinci konuları arasında yer almaktadır. Çünkü peygamberler ilahi mesajları nübüvvet aracılığıyla insanlara bildirmektedirler. Tarih boyunca her zaman güncelliğini koruyan bir tartışma konusu olan peygamberlik, vahyin ve dinin anlaşılması noktasında da son derece ehemmiyet arz etmektedir. Bu çalışmada 10. ve 11. Yüzyılda yaşamış ve fikirleriyle çağını aşıp…
Mu’tezile ve ehli sünnete göre ilahi irade Zamehşeri ve Şehristani örneği
“Mu’tezile ve Ehli Sünnete Göre İlahi İrade Zamehşeri ve Şehristani Örneği”başlıklı bu tez, Cenab-ı Hakk’ın sıfatlarından biri olan iradeyi ele almayı amaçlamaktadır. Tez irade sıfatı ve onunla bağlantılı kaza, kader, hayır, şer kulların fiilleri, ilahi iradenin mutlak veya mukayyet olması gibi konularda Mu’tezile ve Eş’arîler arasında meydana gelen ihtilafları ele alacaktır. Tezde aynı zamanda antik…
Alevi-Bektaşi öğretisinde kadının konumu
Alevi-Bektaşi öğretisi söylemde, gelenekte ve öğretide sahip olduğu özellikleri ve zenginlikleri ile birçok araştırmaya konu olmuştur. Bu bağlamda ibadet anlayışları, ritüelleri ve geleneksel yapısıyla dikkati çekmektedir. Tezde Alevi-Bektaşi öğretisinde kadının konumu merkeze alınarak geçmişten günümüze bu argümanın yansımaları incelenmiştir. Konu literatür taraması ile analiz ve süreç takibi yöntemi kullanılarak çalışılmıştır. Konu ile ilgili olarak pratikte…
İlk dönem kader risâlelerinde cebrî düşünce: Ömer b. Abdülazîz ve Hasan b. Muhammed b. Hanefiyye örneği
Kelâm’da irâde ve özgürlük tartışmalarının birkaç temel mevzuya şâmil olduğu söylenebilir. Bunlar arasında bazen doğrudan bazen de dolaylı ilişkinin varlığı da görülmektedir. Bu konular kaza-kader, hüsün-kübûh/güzellik-çirkinlik ve bununla bağlantılı olarak kötülük problemidir. Genellikle insanın cebr veya ihtiyârına yönelik yaklaşımlar da kaza ve kader başlığı altında incelenir. Ancak Tanrı’nın irâde sıfatı bağlamında da bazen kulun irâdesinin…
Ebü’l-Yüsr el-Pezdevî’nin ‘Usûlü’d-Dîn’ adlı eserinde İslam mezhepleri
Bu çalışma, Hanefî-Mâtürîdî kelamcısı Ebü’l-Yüsr Muhammed el-Pezdevî’nin (421-493/1030-1100) Usûlü’d-Dîn adlı eserinde ele aldığı mezhepleri konu edinmektedir. Pezdevî yazdığı eserlerle, yetiştirdiği öğrencilerle Hanefî-Mâtürîdî kelamının şekillenmesine önemli katkılarda bulunmuştur. Usûlü’d-Dîn adlı eseri mezhepler hakkında farklı ve detaylı bilgiler vermektedir. Bu açıdan Pezdevî Mezhepler Tarihi alanında incelenmeyi hak etmektedir. Çalışma giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde Pezdevî’nin…
Tanrı’nın varlığına ilişkin zorunlu aposteriori argümanın imkanı
Tanrı’nın varlığına ilişkin temel argümanlar, filozofların zorunluluğun doğasına ilişkin yaklaşımına göre şekillenmiştir. Dünyanın yapısını zorunlu gören ve bu zorunlu yapıyı Tanrı ile ilişkilendiren filozoflar aposteriori; zihnin yapısını zorunlu gören ve bu zorunlu yapıyı Tanrı ile ilişkilendiren filozoflar ise Tanrı inancını apriori argümanlar ile temellendirmeye çalışmışlardır. İnsan aklına ve dışsal bir mekana bağlı olan zorunluluk anlayışı…
Elfaz-ı küfür literatürünün tekfir ve tebliğ bağlamında değerlendirilmesi
Bu tezde Kelâm ilminin en önemli konularından iman ve küfür meselesinin elfâz-ı küfür bölümü ve literatürü ele alınmıştır. Kişinin Peygamber (sav)’a ve Allah’tan getirdiklerine inandım demesi zahiren iman dairesine girmesi için yeterlidir. Kişinin iman dairesinden çıkmasına sebep olan sözlere ise dini literatürde elfâz-ı küfür denilmektedir. Tezde ayrıca elfâz-ı küfre ait yazma eserlerin tanıtımı yapılmış ve…