El-Câmiu’Sahîh’in tevhîd bölümü çerçevesinde Buhârî’nin kelâmî problemlere yaklaşımı
El-Câmiu’s-Sahîh’in Tevhîd Bölümü Çerçevesinde Buhârî’nin Kelâmî Problemlere Yaklaşımı, isimli bu tezde el-Câmi’us-sahîh’in“Kitâbü’t-tevhîd”bölümünde yer alan, Buhârî’nin kendinden önce başlayan ve yaşadığı asra da damga vuran kelâmî problemleri inceleme yöntemi ele alınacaktır. Ayrıca müellifin bu problemlere yaklaşımı tespit edilmeye çalışılacaktır. Girişte genel hatlarıyla Buhârî’nin hayatına, öne çıkan eserlerine ve döneminde ortaya çıkan bazı itikâdi problemlere karşı tutumuna…
Kelam’da ahlaki bilginin zorunluluğu meselesi
Bu çalışma, genel olarak ahlaki bilginin kaynağı ve zorunluluğuna ilişkin bir soruşturma olup özelde Mu’tezile’nin rasyonel bir temele dayandırarak açıkladığı ahlak teorisini ele almaktadır. Buna ilişkin olarak çalışmada söz konusu ekolün akıl, bilgi ve sorumluluk zemininde oluşturduğu ahlak anlayışına yer verilmiştir. Ayrıca çalışmada İslam düşüncesinde ilk kez Mu’tezile tarafından bir nazariye olarak inşa edilen doğuştancı…
Kelami, felsefi ve tasavvufi açıdan kader (Fahreddin er-Râzî, İbn Sînâ ve İbnü’l-Arabî örneğinde bir karşılaştırma)
Kader meselesi Hz. Peygamber döneminden günümüze değin en çok tartışılan problemlerinden biridir. Tartışmanın merkezinde belirlenmiş kader ve insan özgürlüğü sorunsalı yer almaktadır. Allah ilim, irade ve kudret sıfatları gereği eşyada mutlak hakimiyet sahibidir. Allah’ın mutlak hakimiyeti ile akıl ve irade sahibi insanın fiilleri arasındaki ilişki nasıldır? İnsanın fiillerinin kaynağı Allah mıdır? Yoksa insan mıdır? Kaynak…
Ali el-Kerekî’nin İsnaaşerî Şiiliği üzerindeki etkisi
Geçmişten günümüze İran halkları, bulundukları coğrafya için oldukça önemli bir konumda durmayı başarmışlardır. Onlar için kritik öneme sahip bazı zaman dilimleri vardır ki bu yıllar ülkenin geleceğini şekillendirmiştir. Safevî Devleti bu zaman dilimlerinin belki de en önemli eşiğini oluşturmaktadır. Çünkü Safevî Devleti’nin kuruluş aşamasında karşılaştığı sorunlar ve bu sorunlara yönelik uygulamak istediği politikaların bilinmesi bugün…
Harputlu İshak Efendi’nin nübüvvet anlayışı
Yaşadığımız yıldan iki yüz yıl önce yaşamış ve yakın sayılabilecek bir dönemde Türkiye’de hayatını idame ettiren Harputlu İshak Efendi, kelamcı yönüyle ortaya çıkmış olsa da onun felsefî kişiliği de dikkate değerdir. Es’ile-i Hikemiyye, Şemsü’l-Hakîka ve Zübdetü İlm-i Kelam isimli eserleri, onun itikadî görüşlerini anlamamız açısından öne çıkan eserler arasında sayılabilir. Eserlerinde bütüncül olarak inanç meselelerinin…
Ahmed-i Hânî’nin tevhid anlayışı
Kelâmî, tasavvufî ve felsefî bir kişiliğe sahip olan Ahmed-i Hânî (ö. 1119/1707), düşünceleriyle 17. yy. ve günümüze ışık tutmuştur. Arapça, Farsça, Kürtçe ve Türkçe’yi iyi bir şekilde bilen Hânî, bunu eserlerinde çok dakik bir şekilde işlemiştir. Fıkhî mezhep olarak Şâfiî, itikadî mezhep olarak da Sünnî/Eş’arî mezhebini takip eden Hânî, tasavvufta ise Nakşibendî tarikatına mensuptur. Tasavvuf…
Eşari usulcülerin nakli delil teorisinin usul ve kelam açısından analizi
Naklî delil, dinî ilimlerin temel dayanaklarından biri olarak kabul edilmiştir. Bu nedenle, vahyin tamamlanmasının ve İslam’ın farklı milletler arasında yayılmasının ardından, Müslüman âlimler hemen naklî delilin hüccet olmasını temellendirme, onu yanlış anlamalardan koruma ve karşılaşabileceği sorunları ele alma gayreti içine girmiştir. İslam düşüncesi içerisindeki farklı ekoller, kendi bilgi teorileri çerçevesinde naklî delilin temellerini ve onu…
مُحَصِّلُ المسائلِ الكلاميةِ لنوعي أفندي دراسة وتحقيق
Osmanlı Devleti’nde ilmî birikimi, icraatları ve nüfuzuyla etki etmiş bir çok âlim yetişmiştir. Bahse konu ulemadan birisi de Kanunî Sultan Süleyman (1522-1566), II. Selim (1566-1574), III. Murat (1574-1595) ve III. Mehmet (1595-1603) döneminde bir çok alanda eserler kaleme almış Nevʿî Efendi’dir. Çalışmamızın konusu, Nevʿî Efendi (D.940/1533-Ö.1007/1599) olarak bilinen Yahyâ b. Ali b. Nasûh’un Muḥaṣṣılü’l-Mesâili’l-Kelâmiyye adlı…
İbni Cerir et-Taberî’nin Dinin İşaretlerine Bakış isimli eserindeki Akâid konularını öğretmedeki yöntemi
Bu bilimsel tez, İmam Ebu Cafer Muhammed bin Cerir et-Taberi’nin (ö. 310 h.) İslami inanç alanındaki düşüncesini,“et-Tebsir fi Mealimi’d-Din”adlı eserine dayanarak metodolojik bir şekilde incelemektedir. Bu çalışma, İmam Taberi’nin İslam mirasındaki yüksek bilimsel konumu ve Ehl-i Sünnet ve’l-Cemaat metoduna göre İslami inancın temellendirilmesi ve açıklanmasında oynadığı merkezi rol nedeniyle büyük önem taşımaktadır. Tez, bir giriş…
Zemahşeri’nin el-Keşşaf’ında kader anlayışı
5/11. yüzyılın ikinci yarısı ile 6/12. yüzyılın ilk yarısında yasamış olan Zemahşerî, her ne kadar tefsir disiplini ile ilgili yapmış olduğu çalışmalar ve bilhassa el-Keşşâf isimli eseri ile şöhret bulmuş olsa da Arap dili ve belagatı ve Kelâm ilmine olan vukufiyeti ile de bilinen Mu’tezilî bir âlimdir. Zemahşerî’nin, kendisinden sonraki tefsir literatürünü önemli ölçüde şekillendirdiği…