İslam Medeniyetinde Çevre Ahlâkının Temelleri
İslam açısından insan, toplumsal bir varlık olduğu kadar ekolojik bir varlıktır da. Bu dünya, ona emanet edilmiş, onun kendisini geliştireceği ve varoluş gayesini gerçekleştireceği bir ortam, ilahî imtihanın gerçekleştiği bir sahne kılınmıştır. Doğa insanlığın yurdudur; insanların doğa zarar vermesi, insani yaşama da zarar verecektir. Bu nedenle insanlığın medeniyet yolculuğu ve terakkisi,sadece insanın insanla ilişkisini değil…
Ebû’l-Kāsım El-Belhî’ye Göre İlâhî Fiillerde Ahlâkîlik: Aslah
Bağdât Mu‘tezilesi’nden Ebû’l-Kāsım el-Belhî (ö. 319/931), nesnel ahlâk anlayışı ile literatürde dikkat çeken bir isimdir. Bilgi, insan eylemleri üzerindeki belirleyiciliği sebebi ile ahlâkla ilişkilidir. Onun bilgi teorisine dayandırdığı nesnel ahlâk anlayışı, Allah’ın fiilleriyle ilgili yaklaşımında da kendisini göstermektedir. Belhî’nin Allah tasavvuru ahlâkî vurgular taşımaktadır. Allah’ın, Âlim, Kâdir, Hâlik, Murîd, Hakîm, Âdil, Hayy, Muhsin, Sâni‘, Kâhir…
İslam Kelâmında Ahlâkî Açıdan Hüsün ve Kubuhun Ele Alınışı
Kelâmcılar genel olarak ahlakla din arasında bir irtibatın olduğunu kabul ederek inanç esaslarını ahlakla ilişkilendirmekte, bu bağlamda toplumun ahlakî ve sosyal yönleriyle de ilgilenilmesi gerektiğini savunmaktadırlar. Kelâmcılar Kur’an’da birçok ayetin ahlakî mesajlariçermesini onun toplumu ahlaken olgunlaştırma gayesini hedeflemesiyle ilişkilendirmektedirler. Mütekaddim dönemi kelâmî eserlerde ahlak hakkında bir başlık bulunmamaktadır. Sonraki dönemlerde teorik olarak kelâmî bilgiler verilirken…
Samuel Clarke’ın Bazı Deistlerin Ahlâk Tasavvurlarına Yönelik Eleştirileri
Batı felsefe tarihinde deizm eleştirileri söz konusu olduğunda öne çıkan en önemli isimlerden birisi kuşkusuz Samuel Clarke’dır. O deizmin yükselişte olduğu bir dönemde yaşadığından birçok deist ile tartışmış ve benimsemiş olduğu fikirleri hem doğa felsefesinden hem de etik ve teolojik görüşlerinden hareketle savunmaya çalışmıştır. Clarke deistlerin fikirlerini dört ayrı grupta ele almış ve eleştirilerini de…
Deizm Bağlamında Tanrı – Ahlâk Münasebetinin İmkânı ve İnsanın Ahlâkiliği Üzerine
Öncelikle belirtmek gerekir ki ‘iyi’ ve ‘kötü’ değerlerini içeren “ahlâk”, bir insan tecrübesidir ve bir münasebeti ifade eder. Kişinin kendisi ve kendisinin dışındakiler arasında olan bu münasebet, ilahî din ekseninde bakıldığında, insanın Tanrı’ya dönük ahlâkî yönelişini de kapsar. Bu durumda, vahye imkân tanımadığından ilâhî dini kabul etmeyen ve böylece Tanrı ile insan arasında faal bir…
Robert M. Adams’ın “Düzeltilmiş” İlahi Emir Teorisinin Mâtürîdî İzleri
Tanrı ve ahlak ilişkisi teizmin tarihi kadar eski bir ilişkidir. Bu ilişkinin önemli konu başlıklarından biri olan ilahi emir teorisi ahlakı temellendirme noktasında geçmişten günümüze farklı adlandırmalar ve içeriklerle tartışılmış ve günümüzde de tartışılmaya devam eden bir teoridir. Teori’nin çağdaş ahlak felsefesi içindeki yeni görünümü onun klasik anlatımlarına yönelik önemli değişimleri ihtiva eder. Bu değişimler…
Din-Ahlâk İlişkisi Bağlamında Teolojik Ahlâkın İmkânı
Ahlakın nasıl temellendirileceği sorunu düşünce tarihinin önemli problemlerinden birisidir. Özellikle yaşamın kaynağı ve meydana geliş sürecini genlerin korunması, açlık, korku ve cinsel arzuyu da içeren doğal seçilime bağlayan ateizm açısından merhamet, diğerkâmlık, hiç tanımadığımız bir insan için ekran başında göz yaşı dökme gibi fiziki gerçekliği olmayan duyguların doğal yollarla nasıl açıklanacağı önemli bir sorun olmuştur….
Hanbelî Düşüncede Eleştiri Ahlâkı (İbnu’l-Hanbelî Örneği)
İslam düşünce tarihinde beşerî yapılar olarak ortaya çıkmış mezheplerin diğer düşünce ekolleriyle etkileşim halinde olduğu bilinir. Bu minvalde mezhepler diğer yapılara yönelik olarak eleştiri mekanizmasını yoğun bir şekilde kullanmıştır. Mihne sonrası Ahmed b. Hanbel’in (ö. 241/855) karizmasının ciddi bir şekilde artması, talebelerinin onun fikirlerini yazması ve Hallâl’ın (ö. 311/923) bu malzemeyi bir araya getirmesiyle mezhep…
Nakşibendî-Hâlidî Meşâyıhından Ömer Ziyâeddin Dağıstânî’nin (1850-1920) Akâid-i Nesefiyye Tercümesi’ne Dair Bir Değerlendirme
Yazar: Mehmet Fatih Soysal Sempozyum Başlığı: ULUSLARARASI EDİRNE’DE TASAVVUFÎ HAYAT VE HASAN SEZÂÎ-Yİ GÜLŞENÎ SEMPOZYUMU Yer: Edirne Yayıncı: Trakya Üniversitesi Tarih: 14-15 EKİM 2021 Sayfa: ISBN: URL: https://hasansezaisempozyumu.trakya.edu.tr
Cehennem Ehlinin Durumu ve Azabın Ebedîliliği ile İlgili Tartışmalara Malkaralı Nev’î Efendi’nin Yaklaşımı
940 (1533-34) yılında Malkara’da dünyaya gelen Nev’î Efendi genç yaşlardan itibaren ilmî ve tasavvufî bir çevrede yetişmiştir. Babası Pîr Alî, Halvetiyye tarikatına mensup ve Süleymaniye meşâyihinin önde gelen isimlerinden birisidir. Nev’î Efendi’nin yaşadığı dönem de İbnü’l Arabî’nin (ö. 638/1240) tartışmalara mevzu olduğu bir dönemdir. Kendisinden birkaç dönem önce başlayan tartışmalarda Burhanüddîn İbrâhîm b. Muhammed el-Halebî…