Nev’i Efendinin Allah’ın Sıfatlarına Dair Değerlendirmeleri
Halveti şeyhi Pir Ali’nin oğlu olan Nevi Efendi, annesi tarafından Muhammediyye müellifi Yazıcıoğlu Mehmed’in soyundan gelmektedir. Dolayısıyla sofi ve selefi bir kültüre ve birikime sahip olmuştur. Hanefî ve Matüridi mezhebine mensup Nevi Efendi, Kelam alanında Muhassalu Mesailil-Kelam adlı bir kitap telif etmiştir. Bu eser, Felsefi Kelam metoduna göre yazılmış eserlerin bir özeti mahiyetinde olup Nevî…
Doğuya Akan Nehir: Osmanlı Dinî Modernleşmesinin Rumelili Kökenlerine Dair
İslam dünyasının en büyük devleti ve hilafet merkezi olarak Osmanlı Devleti başlangıcından itibaren Avrupa ile etkileşim içinde olmuştur. Bu etkileşimlerin en mühimi, modernleşme devri olarak adlandırılan uzun ve netameli süreçte gerçekleşmiştir. Batıyla geliştirilen bu ilişkiler yanında Osmanlı modernleşmesi aynı zamanda birçok tecrübenin de hâsılasıdır. Eski devirlerden beri bütünbir şarkın hem aktığı hem baktığı yer olarak…
Kosova’da İslami Söylemin Dönüşümü: Osmanlı Okulundan Selefi Okuluna Geçiş Süreci
İnsan hayatında bir dini anlamak ve onu yorumlamak önem arz etmektedir, çünkü bu epistemolojik alanından çok bireyin ontolojik haline dokunur. İnsanların önemli bir kısmı fizik ve metafizik fenomenler ile ilgili inançlarını din âlimleri veya din görevlilerinin söylemlerinden ortaya çıkan teolojik anlamlara dayandırmaktadır. Osmanlı Devleti’nin Balkanları fethetmesi ile birlikte, bu topraklarda Fahreddin Razi’nin yorumuyla Hanefi-Mâtüridi kelâm…
William James’de Pragmatik Yaklaşım Bağlamında Dinin Temellendirilmesi
Pragmatizm, felsefe tarihinde önemli düşünce geleneklerinden birisidir. Olgu ve önermelere işlevsel açıdan yaklaşan pragmatizm, ilgili olgu ve önermelerin rasyonel doğruluk ve tutarlılık içermesiyle ilgilenmez. Daha ziyade bunların pratik sonuçlarını önemsemektedir. Bu yaklaşım felsefi olarak temellendirilmekle kalmayıp zamanla sosyal bilimlerin genelinde yaygın olarak kullanılan bir araç haline gelmiştir. İlk olarak 1870’lerde filozof C. S. Peirce tarafından…
Materyalizmin Din ve Tanrı Tasavvuruna Yönelik Filibeli Ahmet Hilmi’nin Getirdiği Eleştiriler
Bu çalışmada materyalizmin tarihsel süreç içerisinde madde üzerinden din ve tanrı anlayışı tespit edilerek, bu anlayışa karşılık Yeni İlm-i Kelâm dönemi kelamcılarından biri olan Filibeli Ahmed Hilmi’nin (öl. 1914) karşı görüşleri ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu kapsamda ilk olarak materyalizmin kısa bir tarihine değinilmiş ve ardından Filibeli’nin görüşleri verilmiştir. Materyalizm, İlkçağ döneminden itibaren düşünce hayatında kendine…
Kādî Abdülcebbâr’ın İman Anlayışı Bağlamında Mu‘tezilî Kelâm Düşüncesinin Farklılaşması
Çalışmamız Mu‘tezilî düşüncenin farklılaşması kapsamında Kādî Abdülcebbâr (öl. 415/1025)’ın kelâmî görüşlerine odaklanmayı hedeflemiştir. Bu bağlamda ekolünün el-menziletü beyne’l-menzileteyn prensibi altında iman anlayışını örneklem olarak irdelediğimiz Kādî Abdülcebbâr, selefleriyle bazı yönlerden farklılaşarak ayrışmakta ve en önemlisi de ekolünün iman anlayışını yeniden şekillendirmeye çalışan yorumlarda bulunmaktadır. Kelâm alanına dair te’lîf etmiş olduğu el-Muğnî, el-Muhtasar fî Usûli’d-Dîn, Fadlu’l-İ‘tizâl,…
Gazzâlî Sonrası Felsefe Eleştirisi: Şihâbeddîn Ömer Sühreverdî Örneği
İslam düşüncesinde felsefe eleştirisi Gazzâlî ile beraber büyük bir kırılma yaşamıştır. Bu kırılmanın yansımaları ise günümüze kadar devam etmiş, felsefe eleştirisinin Gazzâlî ile birlikte zirveye ulaştığı genel bir kabule dönüşmüştür. Ancak bu genel kabul kendisinden sonra felsefe eleştirilerine dair başka çalışmaların yapılmadığı veya felsefenin tam anlamıyla İslam düşüncesinde etkisini kaybettiği anlamına gelmemektedir. Bunun en önemli…
Mâtürîdî ve Nesefî’nin Âhiret Ahvaline Yaklaşımlarının Mukayesesi
Mâtürîdî kelâm ekolünün ikinci büyük kurucusu sayılan ve mezhebi sistemleştirme noktasında Eş‘arî ekolündeki Bâkıllânî ve Gazzâlî konumunda olan Ebü’l-Mu‘în en-Nesefî, genel olarak Mâtürîdî’nin çizgisini sürdürmüş ve ona muhalefet etmemiştir. Bununla birlikte Nesefî’nin âhiret anlayışına yönelik olarak yaptığımız araştırmamızda onun bazı hususlarda Mâtürîdî’den farklı düşündüğünü müşahede ettik. Bu noktadan yola çıkarak hazırladığımız bildiride Mâtürîdî’nin ve Nesefî’nin,…
İmam Mâtürîdî’nin Varlık Görüşü Hakkındaki Çalışmalara Dair Bir Değerlendirme
Bu çalışmada, İmam Mâtürîdî’nin (öl. 333/944) varlık görüşü hakkında bilgi içeren güncel araştırmaların değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Mâtürîdî’nin Kitâbü’t-Tevḥîd adlı eserinin varlık bölümü üzerinde yapılan çalışmalarda, onun kozmoloji düşüncesi konusunda dört farklı sonuca ulaşılmıştır. Bunlar onun “herhangi bir evren teorisini ön plana çıkarmadığı”, “atomcu”, “tabiatçı” ve “arazcı” olduğu şeklindedir. Bu çalışmanın amacı öncelikle Mâtürîdî’nin varlık görüşünü konu edinen çalışmalarda…
İmam Mâtürîdî’nin Nübüvvet İnkârcılarına Verdiği Cevapların Kitâbü’t-Tevhîd Özelinde İncelenmesi
Ebû Mansûr el-Mâtürîdî (öl. 333/944), kelâmî görüşleri ve kullandığı kelâm metoduyla Hanefî–Mâtürîdî gelenek içerisinde öncü sayılmıştır. O, kendi döneminde öne çıkan inançla ilgili konuları kendi perspektifinden değerlendirmiş ve yazıya geçirmiş, bu durum takipçileri için referans alabilecekleri temel metinlerin ortaya çıkmasına yol açmıştır. Bizler de bu tebliğimizde Mâtürîdî’nin nübüvvet konusuna dair yaklaşımlarını Kitâbü’t-Tevhîd eseri özelinde irdelemeye…