İslâm Düşüncesinde Bilginin Aklîliği
İslam tarihindeki ana akım düşünce okulları öncekilerin anlam arayışının bir tezahürü olarak görülmelidir. Bu okullara dair yazılan yüzlerce ilmî çalışma da temelde bizim anlam arayışımızın ortak bir sonucudur. Kelâm, felsefe ve tasavvuf disiplinleri hem anlam arayışının sonucu olarak hem de bu arayışı yapacağımız mecra olarak öne çıkmaktadır. Farklı ilkeleri esas almak suretiyle birbirinden ayrışan bu…
Hille Medresesinden Şiî Bir Âlim Portresi: Muhakkık el-Hillî
Şiî-Usûlî ulemanın önemli isimlerinden Muhakkik el-Hillî (ö. 676/1277) Usûlî düşünceye kendisiyle birlikte benimsenmeye başlanan bazı usûller katmış olması sebebiyle bu mezhebin bir teorisyeni sayılmaktadır. Ayrıca o, günümüzde de mezhebin temel eserleri arasında görülen önemli bir telifatın sahibidir. Bu vasıflar onu, Usûlî geleneğin hicri 7. yüzyıldaki en önemli temsilcisi kılmaktadır. Kendi döneminde Hille medresesinin lideri olan…
Arab Hâkimiyeti, Şîa Ve Mesih Akideleri
İslam medeniyeti, Orta Asya’da, Türk ve İran; Mağrib’de ise Berberî kültürle karşılaşarak en ciddi nüvelerini üretti.Bu karşılaşma, her coğrafyanın kendi karakterini yansıtan düşünme biçimlerini ortaya çıkardı. Semerkand, Buhara, Taşkent gibi kültür merkezlerini içinde barındıran Maveraünnehir bölgesindeki düşünce hareketliliği ve ilmî tedrisin yoğunluğu da kendi geleneğini oluşturdu. Bilginin sistematik bir formda yeniden inşa edildiği bu dönemin…
Siyer ve İtikad Hz. Peygamberin Hayatına Taalluk Eden İtikadi Meselelere Dair Yazılar
Hz. Peygamber (s.a.v.)’i tanımak, O’nun sünnet-i seniyyesi ve mekârim-i ahlakını öğrenmek denilince genellikle zihinlerde yerleşik olan kabul; meselenin siyer, megâzî, menâkıb ve şemâil eserleri okumaktan ibaret görülmesidir. Hâlbuki mezkûr alanlarda aktarılmış olan rivayetleri İslam’ın sunduğu peygamber tasavvuruna halel getirmeden anlamamızı sağlayacak olan, Hz. Peygamber (s.a.v.) ile ilgili itikadî kabullerimizin, temelde tereddütsüz ve sahih olarak inşa…
Mezhepler Arası Mücadele
Hanbelîlik-Eş‘arîlik İlişkisi (III.-V./IX.-XI. yy.) Bu çalışmada Sünnî gelenek içinde yer alan ve son araştırmalarla amelî yapısı kadar kendine has itikadi boyutunun olduğu da anlaşılan Hanbelîlik ile yine Ashâb-ı hadîs’ten Şâfiîliğin itikadi görüşlerini sistematik bir yorumla kelamlaştırdığı kabul edilen Eş‘arîliğin teşekkül dönemindeki ilişkisi ele alınmıştır. IX-XI. yüzyıllar arasını kapsayan bu üç yüz yıllık süreç, felsefi ve…
Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne’de Mâtürîdî’nin Mu‘tezile Eleştirisi
Elinizdeki kitap, Ebû Mansûr el-Mâtürîdî’nin, Te’vîlâtü Ehli’s-Sünne adlı eserinde yorum ve görüşleri dolayısıyla Mu‘tezile’ yi ve Mu‘tezilî isimleri eleştirdiği konuları, bunlarla ilişkilendirdiği âyetleri delil olarak nasıl kullandığını sistematik bir bütünlük içerisinde sunmayı ve bu kapsamda takip ettiği yöntemini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Diğer mezhep ve fırkalara verdiği cevaplar ve eleştiriler bir tarafa bırakılacak olursa o, bu…
Tanım veya Hakikat Cüveynî’nin Kelâm Sisteminin Analizi
İslâmî ilimlerin en önemli sahalarından olan kelâm ilmi, itikadî mezheplerce çeşitli birleşmeler ve ayrışmalar dâhilinde şekillenmiştir. Özellikle Eş’ariyye ve Mu’tezile kelâmcılarının geliştirdikleri anlayışlar, çeşitli ıstılâhlar bağlamında kâh ortak bir paydada buluşmuş kâh bir tartışma zemini oluşturmuştur. İmam Gazzâlî öncesi kelâmcılar, ünlü Mu‘tezilî âlimi Ebû Hâşim el-Cübbâî’den itibaren “hâlleri savunanlar ve savunmayanlar” şeklinde ikiye ayrılmıştır. İmâmü’l-Harameyn…
Risâle fi’l-‘İtikâd -İtikad Risâlesi-
Klasik kelâm konularının birçoğunu ihtiva eden eser, isminde “itikad” kaydı bulunmasına rağmen muhtasar “akâid” türü teliflerden büyük oranda farklılaşmaktadır. Özellikle varlık ve bilgi konularını ihtiva etmesi, birçok konuda kısa açıklamaları tercih etmeyip konuyla ilgili birçok görüş ve delile yer vermesi açısından, sistematik nitelikli kelâm kitaplarına benzemektedir. Ancak bu hususiyetin de eserde kapsamlı ve detaylı olmadığının…
İslâm Ahlâk Düşüncesi Sözlüğü
Menâhicü’l-Ahlâki’s-Seniyye ve Mebâhici’l-Ahlâki’s-Sünniyye Literatürde Menâhicü’l-ahlâki’s-seniyye fî mebâhici’l-ahlâki’s-sünniyye özgün adıyla bilinen İslâm Ahlâk Düşüncesi Sözlüğü, girişte ifade edildiğine göre, ahlâklanmaya yönelik gayreti en üst derecede ortaya çıkaran, Muhammedî ahlâkı ve sûfiyyenin büyüklerinin vasıflarını içeren, sünnete dair kitaplarda dağınık hâlde bulunan ahlâk delillerini toplayan ve böylece meseleyi bilen sağlam tabiatlı kimselerin ahlâklanmasını sağlayan bir eserdir. Muhammedî ahlâkın…