Bu makale, Gazâlî’nin kozmolojisine bir İsmâilî etki sorunsalını tartışır ve Gazâlî’nin İsmâilî kozmolojisinin bazı özelliklerini Farslı Nâsır-ı Hüsrev’in (ö.481/1088) İsmâilî düşüncesinden kendine uyarladığını iddia eder. Nâsır-ı Hüsrev ve onun İsmâilî Yeni Eflatuncu kozmolojisini tanıttıktan sonra makale, ilk olarak: Gazâlî’nin anti-İsmâilî cedel çalışması’ Fada’ih al-batiniyya’de -kozmoloji, vahiy ve te’vil ile ilgili- sunulan İsmâilî öğreti materyalinin bir kısmını inceler. Nâsır-ı Hüsrev’in Gazâlî’nin İsmâilî öğretileri hakkındaki bilgisinin kaynaklarından biri olduğunu ileri sürerek; bu içeriği Nâsır-ı Hüsrev’in eserlerine dayandırır. İkinci olarak: Makale, Gazâlî’nin Mişkât al-Envâr (‘The Niche of Lights’) ındaki kozmoloji, epistemoloji ve nübüvvet öğretisi ile Nâsır-ı Hüsrev’in İsmâilî öğretisi arasındaki bazı ortaklıkları ve ortak terminolojiyi vurgular. İki düşünürün, kozmosun tam olarak ‘iki âlemi’ içerdiği iddiasını nasıl anladıklarını açığa çıkararak; manevi ve fiziksel âlem arasındaki uyumu vurgular. Nübüvvet yetisini, daha yüce üstün zekâya sahip ruh ya da algılayan “göz” olarak ifade eder. Üçüncü olarak: Makale, Gazâlî’nin Mişkâtı’nın perdeler bölümünde yer alan İlahi âlem öğretisi ve kozmolojisi ile ilgili bilimsel tartışmayı tekrar gözden geçirmektedir. Makale, Gazâlî’nin aşkın Tanrı’yı -Ay ve Güneşe tapmanın Kur’an’daki sembolizmini kullanarak- Aristotelesçiler’in ilk Muharriki ve Filozofların Zorunlu Varlığının üzerine yerleştiren âlem görüşünü, Nâsır-ı Hüsrev’in İsmâilî Yeni Eflatuncu kozmolojisinden aldığını göstermektedir.
| Yazar: | Khalı Andani |
| Tercüme: | Dürdane Zeynep TEKMEN |
| Özgün Adı: | The Merits Of The Batıniyye: Al-Ghazalî’s Approprıatıon Of Ismâılı Cosmology |
| Yayın: | Balıkesir İlahiyat Dergisi |
| Cilt: | |
| Sayı: | 14 |
| Sayfa: | 495 – 539 |
| Tarih: | 2021 |
| DOI: | |
| ISSN: | 2717-669X |
| URL: | https://dergipark.org.tr/tr/pub/baid/issue/67637/864918 |
