Kelâm ilmi, inanç esaslarını kesin deliller kullanarak akli zeminine oturtmaya çalışan ve aynı zamanda inançlar etrafında oluşan şüpheleri izale eden savunmacı bir ilim dalıdır. Kelam ilmi temelde üç konu üzerine odaklanmıştır. Usûl-i Selâse de denilen bu konular; tevhid, nübüvvât ve ahiret mevzularıdır. Bu üç konu içerisinde Allah’ın varlığını ve birliğini ifade eden tevhid, ayrı bir öneme haizdir. Düalist (iki tanrılı) inançlar ise İslâm’ın tevhid ilkesinin karşısında yer almaktadır. Yedinci yüzyılda İran’ın fethedilmesiyle Müslümanlar düalist inanca sahip Mecûsî ve Maniheist halklarla aynı coğrafyada yaşamaya başladılar. Maniheistlerin iki ezeli karşıt güç olan Işık (İyi) ile Karanlık (kötü) düalitesine dayanan Tanrı tasavvuru tevhid eksenli İslâm için tehdit oluşturmuştur. Maniheistlerin iki zıt prensibini Nur ve Zulmet şeklinde isimlendiren kelâm bilginleri onların Tanrı tasavvurunu akli ve nakli delillerle tenkit etmişlerdir. Araştırma süresince konu ile ilgili kaynaklara müracaat edilirken mümkün olduğu kadar birincil ve temel eserlere ulaşılmaya çalışılmıştır. Bu araştırmada yöntem olarak öncelikle Maniheist inancın Tanrı tasavvuru ve kozmoloji anlayışları incelenmiş ve daha sonra da Eş’ârî gelenekte özellikle mütekaddimûn dönemi âlimlerinin bunlara yöneltmiş oldukları tenkitlerin tespit ve değerlendirilmesi yapılmıştır. İslam düşünce geleneğini anlama ve yorumlamaya katkı sunacağını düşündüğümüz araştırmamız, aynı zamanda yerel ölçekte konuyu bilinir kılmayı ve konu hakkında bundan sonraki araştırıcıların ilgisini konuya yöneltmeyi hedeflemektedir.
| Yazar: | Yakup HAFIZOĞLU |
| Yayın: | Marifetname |
| Cilt: | 8 |
| Sayı: | 1 |
| Sayfa: | 247 – 276 |
| Tarih: | 2021 |
| DOI: | |
| ISSN: | 2791-707X |
| URL: | https://dergipark.org.tr/tr/pub/marifetname/issue/62834/885647 |
