Avrupa ülkelerinde farklı yoğunlukta Müslümanların bulunduğu bilinmektedir. Ancak Almanya bu ülkeler içerisinde gerek Müslümanların sayısal fazlalığı gerek Türkiye’den Almanya’ya 1960’larda başlayan ekonomik göç nedeniyle soydaşlarımızın varlığı sebebiyle ayrı bir öneme sahiptir. Bu sebeple makalemizde Almanya örnekliğinde İslâm teolojisine ilişkin yürütülen eğitim faaliyeti özelde ilm-i kelâm bakımından ele alınacaktır. Almanya’da başlangıçta ilk, orta ve lise düzeyi okullarda İslâm din dersi vermek amacıyla öğretmen yetiştirmek ve yurtdışından gelen cami görevlilerinin yaşadığı dil ve uyum sorunlarını ortadan kaldırmak amacıyla imamlık eğitimi vermek için üç farklı üniversitede İslâm din eğitimi bölümleri açılmıştır. Aşağı Saksonya’da Osnabrück Üniversitesi, Kuzey/Rhein Vestfalya’da Westfälische Wilhelm Münster Üniversitesi ve Baden Württemberg’de Friedrich-Alexander-Universitesi ile başlayan süreç bugün ulaştığı yedi üniversite ile ilk etaptaki İslâm din dersi öğretmeni yetiştirme amacının ötesinde bir gelişme göstermiştir. Bu sürecin teorik alt yapısının oluşmasında Alman İslâm Konferansının etkisi yanında Bilim Kurulu’nun 2010 yılı tavsiye kararının da tesiri bilinmektedir. Almanya’da İslâm İlahiyatının özgünlüğü, bilimsel olarak tarafsızlığı ve İslâm’a uygunluğu, tartışmalarda üzerinde durulan hususlar olarak karşımıza çıkmaktadır. Nitekim bu sebeple tartışmalarda söz konusu merkezlerde kelâm ilminin ele alınışı özel bir önem arz etmektedir. Zira kelâm, din anlayışını şekillendiren ve dine ilişkin doğru bir düşünsel perspektif geliştirme imkânı sunan bir ilimdir. İlm-i kelâmın bu merkezlerde nasıl bir içerik ile ele alındığının ve yapılan çalışmaların önümüzdeki yüzyılda başta Almanya olmak üzere Avrupa’da ortaya çıkacak İslâm anlayışına etki edeceğini söylemek mümkündür. Bu sebeple makalemizde yedi İslâm İlahiyat merkezindeki kelâm kürsüsü hocalarının çalışma alanları ve yönettikleri tezler ele alınacak diğer yandan İslâm İlahiyat merkezinin fikrî perspektifini yansıtacak araştırmalar, projeler ve işbirliklerine dikkat çekilecektir. Bu, Almanya’daki söz konusu merkezleri sadece kritik etmek değil aynı zamanda Türkiye’deki ilahiyat birikimi ile karşılıklı ne tür katkıların olacağının tespiti amacını da taşımaktadır. Nitekim verilen derslerin, yönetilen tezlerin ve çalışma alanlarının Avrupa’da İslâm ilahiyatının geleceğini şekillendirmesi yanında ilmî bakımdan küresel etkilenmenin en üst düzeyde yaşandığı günümüzde Türkiye’deki İslâm ilahiyatına tesiri olacağı aşikârdır. Hâlihazırda Almanya’daki İslâm İlahiyatlarında çalışılan konuları yaşanan ülke gerçekleri ve ihtiyaçlarından bağımsız düşünmek mümkün değildir. Nitekim ele alınan konularda ve kelâm alanındaki çalışmalarda farklı üniversitelerde Matürîdîlik, Eş‘arîlik, Mu‘tezililik başta olmak üzere İslâm kelâm ekollerine ilişkin tarihsel çalışmalar bulunmakla beraber “pratik teoloji” olarak isimlendirilebilecek konularda da çalışmaların varlığı dikkat çekmektedir. Buna ilaveten Almanya’nın çok dinli ve kültürlü bir ortam oluşturması sebebiyle mezhepler üstü bir yaklaşımın benimsendiği böylelikle farklı görüşlere imkân tanıyan bir çoğulculuğu sağlamanın da hedeflendiği görülmektedir.
| Yazar: | Fatma BAYRAKTAR KARAHAN |
| Yayın: | Kader |
| Cilt: | 20 |
| Sayı: | 2 |
| Sayfa: | 644 – 678 |
| Tarih: | 2022 |
| DOI: | 10.18317/kaderdergi.1157159 |
| ISSN: | 2602-2710 |
| URL: | https://dergipark.org.tr/tr/pub/kaderdergi/issue/74511/1157159 |
