Osmanlı aydınlarının Vehhâbîliğe bakışı: Ahmet Cevdet Paşa ‘Tarih-i Cevdet’ örneği

Ahmet Cevdet Paşa, Osmanlı Devleti’nin siyâsi ve idari hayatında önemli bir devlet adamıdır. Paşa, tarih alanında vermiş olduğu Tarih-i Cevdet, Tezakir gibi eserler nedeniyle son dönemin önemli tarihçilerinden biri olarak kabul edilmektedir. Tarih-i Cevdet, 1188-1241 (1774-1826) yılları arasındaki olayları kapsayan on iki ciltlik Osmanlı tarihi olup türünün en önde gelen eserlerinden biridir. Eserde olaylar sebep ve etkileriyle açıklanır ve bunlardan ders çıkarmaya yönelik bir üslûpla verilir. Hadiselerin oluşumu ve etkileri gerçeğe uygun biçimde ele alınır. Ahmet Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet’inin birinci cildinde “Arabistan ve Havalisi Hakkındadır” başlığı altında Arap-İslâm tarihine dair bilgiler vermiş, tarihi olayları İslâm’ın fayda-zarar ilişkisi açısından kaleme almış, sorunların derinine inmiş ve çözüm önerileri ortaya koymuştur. İslâm mezhepleri tarihi açısından özellikle Arap topraklarında ortaya çıkan Dürzîlik, Nusayrîlik ve Vehhâbîlik gibi mezhepleri coğrafî, siyâsi, sosyal, kültürel, dini temeller üzerinden açıklamıştır. Bu çalışmada öncelikle Ahmet Cevdet Paşa’nın hayatı, kişiliği ve tarihçiliği ele alınmıştır. Ayrıca Tarih-i Cevdet’inde incelemeye alacağımız Vehhâbîlik mezhebi genel hatlarıyla aktarılmış ve Osmanlı aydınlarının mezhebe bakış açıları yansıtılmıştır. Son olarak Cevdet Paşa’nın İslâm mezhepleri tarihine ışık tutacak bilgileri ele alındıktan sonra özelde “Vehhâbîlik” hakkındaki görüşleri Tarih-i Cevdet üzerinden değerlendirmeye tutulmuştur.

Yazar: ŞULE NUR ÖZÇELİK
Tür: Yüksek Lisans
Üniversite: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi
Danışman: PROF. DR. NAMIK KEMAL OKUMUŞ
Yayın Yeri: Eskişehir
Tarih: 2022
Sayfa: 172
URL: https://tez.yok.gov.tr
15 Ocak 2023