Halvetî-Bayramî meşayihinden Bahâeddinzâde olarak meşhur Muhyiddin Mehmed b. Bahâeddin (ö. 952/1545), şer’î ve aklî ilimlerde yetkin, kelâm ve tasavvufu mezcetmiş bir Osmanlı âlimidir. Bu çalışmada Bahâeddinzâde’nin, a’yân-ı sâbite ve istîdadlar temelinde ele alıp incelediği kazâ ve kader meselesine yaklaşımı, müellifin Risâletü’l-kazâ ve’l-kader adlı eseri bağlamında ortaya konmaya çalışılmıştır. Tezimiz giriş ve dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde Bahâeddinzâde’nin hayatı ve eserleri, müellif ile ilgili yapılmış çalışmalardan yola çıkılarak ele alınmıştır. Ayrıca bu bölümde tezin konusunu oluşturan Risâletü’l-kazâ ve’l-kader adlı yazma eserin nüshalarından ulaşılabilen Arapça ve Osmanlıca nüshaları üzerinde durulmuştur. İkinci bölümde Risâletü’l-kazâ ve’l-kader adlı risâlenin tahkikinde takip edilen usulden bahsedildikten sonra risâlenin tahkikli Arapça metnine yer verilmiştir. Çalışmanın üçüncü bölümünde risâlenin Türkçe çevirisi yer almaktadır. Dördüncü ve son bölümde ise tezin konusunu belirleyen söz konusu risâlenin konu ile ilgili daha önce yazılan eserlerle mukayese edilerek değerlendirilmesine yer verilmiştir. Bahâeddinzâde’nin meselelere yaklaşımı, özellikle Ekberî geleneğin temel kaynakları ışığında ele alınıp incelenmiş ve onun Ekberî irfana meylettiği görülmüştür. Bahâeddinzâde, Risâletü’l-kazâ ve’l-kader adlı eserinde, nefsü’l-emr ve Allah Teâlâ’nın eşyâya dair ilmi (a’yân-ı sâbite) konularını ayrıntılı bir şekilde ele almış, ilâhî ilim meselesini “ilm-i husûlî” ve “ilm-i huzûrî” kavramları eşliğinde incelemiştir. Müellif, İslam filozofları ve kelâmcılardan farklı olarak, nefsü’l-emr kavramını varlık mertebelerinin temeline yerleştirmiştir. Ayrıca kazâ ve kader meselesini ilâhî hikmet ve istîdadlar temelinde ele alan Bahâeddinzâde, insanın irâdesini sorgulamış, ilim-mâlum ilişkisi ve istîdadların ezelî oluşu anlayışını benimseyerek sorunu çözmeye çalışmıştır. Diğer taraftan, hasene, dua ve sadakanın takdire etkisi meselesinde hasene, dua ve sadakanın da ezelde belirlendiğini söyleyerek ezelî takdir anlayışını benimsemiştir.
| Yazar: | ŞEMSETTİN TAÇAR |
| Tür: | Yüksek Lisans |
| Üniversite: | Sakarya Üniversitesi |
| Danışman: | DR. ÖĞR. ÜYESİ HABİB KARTALOĞLU |
| Yayın Yeri: | Sakarya |
| Tarih: | 2022 |
| Sayfa: | 131 |
| URL: | https://tez.yok.gov.tr |
