Halveti şeyhi Pir Ali’nin oğlu olan Nevi Efendi, annesi tarafından Muhammediyye müellifi Yazıcıoğlu Mehmed’in soyundan gelmektedir. Dolayısıyla sofi ve selefi bir kültüre ve birikime sahip olmuştur. Hanefî ve Matüridi mezhebine mensup Nevi Efendi, Kelam alanında Muhassalu Mesailil-Kelam adlı bir kitap telif etmiştir. Bu eser, Felsefi Kelam metoduna göre yazılmış eserlerin bir özeti mahiyetinde olup Nevî Efendi’nin bakış açısını ve değerlendirmelerini içermektedir. Bu tebliğimizde Nevi Efendi’nin bu eserde Allah’ın sıfatları konusunu tenzihi ve subuti sıfatlar bağlamında nasıl ele aldığı tahlil edilecektir. Nev’î Efendi, Allah’ın zatının vacibul-vücud olduğunu belirttikten sonra Allah’ın kadim ve Baki olduğunu, beka sıfatının zatına zait olmadığını, varlığının devam etmesi anlamında itibari bir vasıf olduğunu belirtmiştir. Allah’ın vacibul-vücud olmasında akli delile tutunmanın yeterli olduğunu, Allah’ın birliği konusunda ise nakli delile müracaat edilebileceğini hatırlatmıştır. Nevi Efendi ilahi sıfatların mümkün varlıkların sıfatları gibi olmadığını ve bu sıfatların en yüce sıfatlar olduğunu belirterek “Allah’ın sıfatları zatının aynısıdır” diyen Mutezile’ye ve İslam Felsefecilerine reddiyede bulunmuştur. Allah’ın vücud sıfatının cevher, araz, cisim, hulul ve ittihad gibi şeylerden münezzeh olduğuna işaret ederek panteist inançlara karşı tavrını ortaya koymuştur. Nevi Efendi, sıfatların zatın aynı mı gayrı mı olduğu konusuna temas ettikten sonra Matüridi kelamcıların tasnifine bağlı kalarak ilim, kudret, hayat, irade, sem’-basar, kelam ve tekvin sıfatlarına değinmiştir. İlim sıfatı konusunda Allah’ın eşyayı külli mi cüzi mi bildiği konusunda İslam felsefecilerinin görüşlerini inceleyerek şuna dikkat çekmiştir: “Felsefeciler, Allah cüziyyatı bilmez demediler. Bilakis onlar Allah, cüziyyatı külli açıdan bilir dediler.” İslam felsefecilerinin bununla kasıtlarının Allah’ın eşyayı geçmiş, şimdi ve gelecek şekilde cüzi zamanlarla sınırlanmadan zamansal sınırlamalardan münezzeh şekilde ezelden ebede kadar bir anda olmuş gibi bilmesi olduğuna dikkat çekmiştir. Nevi Efendi son olarak tekvin sıfatının kudretten ve iradeden farklı, Allah’ın zatıyla kaim kadim bir sıfat olduğu söyleyerek bu meseleyi Matüridi kelam anlayışına bağlı kalarak izah etmiştir.
| Yazar: | Vezir HARMAN |
| Sempozyum Başlığı: | II. ULUSLARARASI TEKİRDAĞ’DA DİNİ VE KÜLTÜREL HAYAT SEMPOZYUMU |
| Yer: | Tekirdağ |
| Yayıncı: | Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi |
| Tarih: | 19-20 Haziran 2021 |
| Sayfa: | 16 |
| ISBN: | |
| URL: | https://tekirdagdadinihayat.nku.edu.tr |
