İzmirli İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin son dönemiyle Cumhuriyet’in ilk yıllarında yaşamış; İslami ilimlerin hemen her alanında yazdıklarıyla ve görüşleriyle etkili olmuş bir âlimdir. Bu tebliğde onun İslam Mezhepleri Tarihi ile ilgili çalışmaları bağlamında izlediği metot tespit edilmeye çalışılacaktır. Bilindiği üzere İslam Mezhepleri Tarihinin ilk klasikleri daha ziyade hasmını suçlayıp ilzam etmek, kendi mezhebini ise müdafaa edip methetmek gayesiyle yazılmıştır. Bu durum ilgili eserlere ve verdikleri bilgilere şüpheyle bakılmasına yol açmıştır. Oysaki betimleyici bir bilim olan İslam Mezhepleri Tarihi yazıcılarının mümkün olduğunca objektif olmaları gerekir. Diğer taraftan fırkalar incelenirken onların sosyal bir olgu oldukları gerçeği göz ardı edilmiş; sadece dinî, kısmen de siyasî boyutlarıyla ele alınmıştır. Oysaki sosyal bir fenomen olarak mezhepleri dinî ve siyasî boyutlarının yanında coğrafî, tarihî, sosyal, ekonomik vb. yönleriyle değerlendirmek gerekir. Fırkalarla ilgili isimlendirme, suçlama, övme, yüceltme vb. hususların son yıllardaki kavramsallaştırmayla “zaman-mekân bağlamında ve fikir-hadise irtibatı çerçevesinde” ele alınıp değerlendirilmesi nesnelliği ve tarihi hakikatlerin doğru bir şekilde tespit edilmesini önemli ölçüde sağlayacaktır. Yukarıdaki tespit ve gerekçeler bağlamında İzmirli’nin eserlerini tetkik ettiğimizde onun, -kendi ifadesiyle iyi bir nakilci olmasına rağmen- mezhepleri değerlendirirken, edindiği felsefi müktesebat sayesinde alana yeni birtakım açılımlar getirdiği görülmektedir. Örneğin herhangi bir mezhep hakkında bilgi verirken öncelikle ilgili fırkaların kendi kitaplarına müracaat etmiştir. Ayrıca kendi mezhep görüşünü konuya yansıtmaksızın tarafsız ve objektif olmaya çalışmıştır.
| Yazar: | Ayhan ÇETİN |
| Sempozyum Başlığı: | Uluslararası Günümüzde İslami İlimler Algısı Sempozyumu II – İslâmî İlimlerde Yeni Usul Arayışları |
| Yer: | Çanakkale |
| Yayıncı: | ÇOMÜ |
| Tarih: | 04-05 Kasım 2022 |
| Sayfa: | 73-74 |
| ISBN: | |
| URL: | https://www.giias.org/ |
