Dehriyye kavramı, zaman anlamına gelen “Dehr” kelimesinden türetilmiş ve kelâmcılar tarafından farklı dinî ve felsefî ekolleri karşılamak üzere kullanılmıştır. Özellikle Mâtürîdî kelâmcılar tarafından Sümeniyye ve Seneviyye gibi dinî gruplar, natüralist-materyalist filozoflar, Aristo gibi teist filozoflar, Bâtıniyye ve Karmatiyye gibi heretik İslâmî hareketler Dehriyye başlığı altında ele alınmış ve eleştirilmiştir. Bazı araştırmacılara göre bu durum, Dehriyye kavramının anlaşılması ve sınırlarının belirlenmesini zorlaştırmaktadır. Bu çalışmada, söz konusu belirsizlik ve karmaşayı çözmek adına, dehrîliğin hangi temeller üzerine oturduğu araştırılmış ve bütün dehrî gruplar “Dehrî Epistemoloji” ve “Dehrî Ontoloji” şeklinde iki başlık altında toplanmıştır. Dehrî Epistemoloji; temelinde duyum olmayan bilgi, vahiy ve peygamber haberini reddeden, fizik bulgulardan hareketle metafizik çıkarsamalar yapan akıl yürütmeleri ve dolayısıyla kelâmcıların âlemden Allah’a doğru olan istidlâllerini inkâr eden epistemolojik yaklaşımı ifade eder. Dehrî Ontoloji ise; âlemin ezelîliğini savunan, yoktan yaratılışı inkâr eden ve evreni sadece doğal nedenlerle açıklayan yaklaşımın adıdır. Dehriyye’yi Mâtürîdî kelâmcılar çerçevesinde inceleyen çalışmamızda, özellikle İmam Mâtürîdî’nin özgün Dehriyye telâkkisi ve Dehriyye’ye yönelttiği eleştiriler üzerinde durulmuş, Mâtürîdî’nin, kendisinden sonraki kelâmcıları etkilediği tespit edilmiş, Mâtürîdî kelâmcıların Dehriyye eleştirilerinin, günümüz materyalizm eleştirilerine katkı sağlayacağı kanaatine varılmıştır.
| Yazar: | NUMAN KARAGÖZ |
| Tür: | Doktora |
| Üniversite: | İnönü Üniversitesi |
| Danışman: | PROF. DR. HULUSİ ARSLAN |
| Yayın Yeri: | Malatya |
| Tarih: | 2021 |
| Sayfa: | 181 |
| URL: | https://tez.yok.gov.tr |
