Gelenek “Bir toplumda, bir toplulukta eskiden kalmış olmaları dolayısıyla saygın tutulup kuşaktan kuşağa iletilen, yaptırım gücü olan kültürel kalıntılar, alışkanlıklar, bilgi, töre ve davranışlar, ananeler” olarak tanımlanır. Dini gelenek ise toplumsal geleneklerin kendisini dinle ilişkilendirip dini bir ton kazanmasıdır. Bu yönüyle inançlar geleneklerin oluşmasında önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır.
İslam mezar geleneği, Resûlullah, sahabe ve tâbiûn dönemlerindeki uygulamalar esas alınarak oluşturulmuştur. Peygamberimiz döneminde mezarlar yer seviyesinde olur ve başına şahide denilen bir taş dikilirdi. Sahabe ve tâbiûn dönemlerinde ise mezarların üzerine kubbe adı verilen çadır kurulduğu rivayet edilmektedir. İslam’ın farklı coğrafyalara yayılmasından sonra Müslümanlar Resûlullah ve sonraki iki neslin uygulamalarına kendi kültürlerinden bazı unsurları eklemlendirerek İslam mezar geleneğini süreç içeresinde geliştirmişlerdir. İslam tarihinin ilk dönemlerinde ortaya çıkan mezhepsel dini yorumlar İslam mezar geleneğine kendi metodolojileri çerçevesinde eleştiriler getirerek bu alanda farklılaşmalara sebebiyet verdiler. Bu durumun önde gelen örneği Vehhâbiliktir. Bid‘at görüşleri doğrultusunda mezarların üzerine inşa edilen yapıları bid‘at kabul ederek başta sahabe kabirleri olmak üzere Hicaz’daki pek çok türbeyi yıkmışlar ve tarihte “mezar yıkıcılar” olarak tavsif edilmişlerdir.
Tebliğimizin konusu olan Suriye’nin Sımayd köyündeki Dürzîlerin mezar gelenekleri istisnai bir örnek olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu durum yalnızca İslam toplumunun değil aşırı Şii fırkalardan kabul edilen Dürzîlikte de istisna teşkil etmektedir. Doktora tezimiz kapsamında alan araştırması yapmak üzere gittiğimiz köyde tek odalı aile/sülale mezar evleri bulunmaktadır. Bu mezar evleri; cesetlerin kefenlendikten sonra toprağa gömülmeden mezar evlerinin içerisine konulması, tek girişlerinin bulunması, girişlerde Dürzî inancındaki nurani varlıkları simgeleyen mum yakılması, yapıların kişilerin maddi durumlarına göre farklılıklar arz etmesi gibi özellikleri
bulunmaktadır.
Gerek fırkanın ana kaynakları üzerine yaptığımız araştırmalar gerekse Sımayd köyü Dürzîleriyle yaptığımız mülakatlar neticesinde köy halkının İslam mezar geleneğinden bu derece sapmalarının sebeplerinin, fırkanın “tekammüs (gömlek değiştirmek)” olarak isimlendirilen ruh göçü nazariyesine sahip olması, tarım arazilerinin sınırlı olması ve ekonomik sıkıntı, bölgedeki kadim uygarlıkların etkileri olduğu sonucuna ulaşılmıştır.
| Yazar: | Aytekin ŞENZEYBEK |
| Sempozyum Başlığı: | Uluslararası Ortadoğu’da Din ve Medeniyet Sempozyumu |
| Yer: | Konya |
| Yayıncı: | NEÜ Yayınları |
| Tarih: | 2021 |
| Sayfa: | 53-54 |
| ISBN: | 978-625-7517-50-8 |
| URL: | https://neuyayin.com/ |
