Mu‘tezile İslâm Kelâm mezheplerinden biridir. Vâsıl b. Atâ’ya nispet edilmiştir. Yaygın olan tarihi rivayete göre Mu‘tezile ismi, aralarındaki görüş farklılığından dolayı Hasan el-Basrî’nin öğrencisi Vâsıl b. Atâ’nın kendilerinden i‘tizâl ettiğini söylemesi sebebiyle ortaya çıkmıştır. Hâricîler büyük günah işleyenleri kâfir, Mürice mü’min, Hasan el-Basrî münafık olarak kabul etmiştir. Vâsıl b. Atâ ise bunları fâsık olarak kabul etmiştir. Hasan el-Basrî’nin ders halkasından ayrıldıktan sonra kendi ekolünü oluşturmuştur. Vâsıl b. Atâ’nın asıl mücadelesi Haricîlik, Mürcie, Cebriyye ve Emevî yönetiminin politik cebr anlayışı, Müşebbihe ve Râfızî gibi aşırılık yanlısı fırkalara karşı olmuştur. Maniheizm, Seneviyye ve Sümeniyye gibi mezheplere karşı İslâm’ı savunmuştur. Vâsıl b. Atâ şu dört konuda farklı yaklaşımlar ileri sürmüştür: 1. Allah’a zâtından bağımsız kadîm sıfatların nispet edilemeyeceği. 2. İnsanın fiillerinin fâili olduğuna yönelik kader anlayışı. 3. Büyük günah işleyenler hakkında hüküm. 4. Cemel ve Sıffîn’de savaşan tarafların durumu. Onun fikirleri Vâsıliyye olarak fırkalaşmıştır. Mu‘tezile mezhebi Vâsıliyye’nin görüşleri üzerine inşa edilmiştir. Çalışmada Mu‘tezile düşüncesinin oluşum sürecinde Vâsıl b. Atâ’nın kelâmî görüşleri ele alınarak bilimsel birikime katkı sağlamak amaçlanmıştır.
| Yazar: | Fatih SANCILI |
| Yayın: | Sobider – Sosyal Bilimler Dergisi |
| Cilt: | |
| Sayı: | 59 |
| Sayfa: | 106-143 |
| Tarih: | 2022 |
| DOI: | 10.29228/SOBIDER.63722 |
| ISSN: | 2149-0821 |
| URL: | https://sobider.com/?mod=makale_tr_ozet&makale_id=63722 |
