İslam mezheplerinin doğasında kendi varlığını koruma ve diğer ekollerle arasındaki kalın çizgiyi ayırma refleksleri barınmaktadır. Her mezhep muhatapları ve ilişkileri ile kendi dünyasını kurar. Mezhebin gölgeliğinde şekillenen mezhep taraftarlığı da bahsi geçen reflekslerden etkilenir. Çünkü mezhep yapısını ortaya çıkaran, şekillendiren ve etrafında insanları toplayan şey söz konusu tavırlardır. Bu durumun bir sonucu olarak mezheplere dair değerlendirmeler, olgulardan ziyade algılardan beslenmektedir. Mezhep tarafgirliğinin objektif değerlendirmeleri gölgelemesi de bunun bir sonucudur. Tarihsel süreçte mezhepler açısından kıymetli verilerin başında mezheplerin lehinde veya aleyhinde yazılan literatür gelmektedir. Bu eserler yazarlarının hem kendi mezhepleri hakkındaki görüşlerini hem de diğer mezheplere yönelik değerlendirmelerini bir arada barındırmaktadır. Araştırmamız, Endülüslü bilgin Ebû Bekir Muhammed b. Abdillâh İbnü’l-Arabî el-Meâfirî’nin (ö. 543/1148) el-Avâsım mine’lkavâsım isimli eserine odaklanmaktadır. Bu eseri İslam Mezhepleri Tarihi açısından incelemeye çalışmaktadır. Ele aldığımız eserin müellifi, Eş‛arî Mâlikî kimliğine sahiptir. O, İslam coğrafyasının önemli merkezlerinden birisi olan Endülüs’te dünyaya geldi. Endülüs’ten başlayıp İslam coğrafyasının önemli şehirlerini içine alan ilim yolculuğuna çıktı. Bahsi geçen eserin bu ilim yolculuğundan sonra kaleme alınması kitap hakkındaki merakı biraz daha
artırmaktadır. Eserin birinci bölümünde ise çeşitli kelâm konularına temas edilmektedir. Fakat sistematik bir kelâm kitabı niteliği taşımamaktadır. Sadece bazı kelâmî meselelerin ele alınıp değerlendirilmesine gayret edilmektedir. Bu bağlamda eleştirel bir üslubun takınıldığı hemen fark edilmektedir. Eserin ikinci bölümü sahabe olgusu üzerinden mezheplerin oluşmasına neden olan ilk dönem olaylarını incelemektedir. Bu bağlamda İslam Mezhepleri Tarihini ilgilendiren konuları bu kısımda ele almaktadır. Öncelikle Hz. Peygamber’in vefatı ve sonrasında yaşanan olayları ele alarak incelemektedir. Ardından Hz. Osman dönemi hadiselerini ve yaşanan kaos ortamını irdelemektedir. Hz. Ali döneminde ise Cemel ve Sıffîn savaşlarını, Şiîlerin imâmet iddialarını değerlendirmektedir. Yazar, Şiî imâmet teorisini tamamen reddetmektedir. Son olarak Emevî halifeleri Muaviye ve oğlu Yezîd’in hilâfet dönemleri ele alınmaktadır. Burada ise Emevî iktidarını anlamaya çalışan bir yaklaşım söz konusudur. Emevîlere dönük bazı isyanlar da farklı bir gözle izah edilmeye çalışılmaktadır.
| Yazar: | Abdullah Ömer YAVUZ |
| Sempozyum Başlığı: | 7th INTERNATIONAL MARDIN ARTUKLU SCIENTIFIC RESEARCHES CONFERENCE |
| Yer: | Mardin |
| Yayıncı: | İKSAD |
| Tarih: | 2021 |
| Sayfa: | 159-170 |
| ISBN: | 978-625-7898-56-0 |
| URL: | https://www.artuklukongresi.org/ |
