Bu tebliğde Mu‘tezile kelamında olağanüstü fenomenlere ilişkin cevher-arazcı model ve tabiatçı model olmak üzere iki açıklama modeli
ele alınacaktır. Mu‘tezile içerisinde bir grup kelamcı bu tür fenomenleri fizik/doğabilim teorileri çerçevesinde açıklamaya çalışırlarken, diğer bir kısım kelamcılar ise bu tür olağanüstülükleri metafizik ilkeye yani Tanrı’ya referansla açıklamışlardır. Bu bağlamda kelâm geleneğinde söz konusu olağanüstü doğal fenomenlerin iki tür açıklama biçiminden bahsedilebilir: Bunlardan birincisi, kelamın hâkim evren modeli olan cevher-araz teorisini geliştiren Ebü’l-Hüzeyl’in ve bu teoriyi benimseyen sonraki kelamcıların, olağanüstü fenomenleri esas itibariyle metafiziksel ilke zemininde açıkladıkları modeldir. İkincisi ise olağanüstü doğal fenomenlerin her ne kadar uzak ilkesi metafiziksel olsa da temelde fiziksel ilkeler zemininde açıklandığı modeldir. Bu modelin en iyi örneği Mu‘tezile içerisinde ashâbü’t-tabâî olarak anılan Muammer b. Abbâd, Nazzam ve Câhız gibi kelamcılardır. Nesne ve olaylar arasında zorunlu bir neden-sonuç ilişkisi bulunduğunu düşünen tabiatçı kelamcılar doğanın sınırları içerisinde yer alan söz konusu fenomenleri (acâib) tabiat temelinde açıklamaya çalışmışlardır. Söz konusu iki açıklama modeli üzerinden tebliğimizde kelâmda mevcut fizik/doğabilim anlayışı içerisinde doğayı aşan, yani doğaüstü şeylerin nasıl açıklandığı, böylelikle kelamî model içerisinde inşa edilen kuramsal çerçevenin
tikel olağanüstü fenomenler alanında ne ölçüde takip edildiği ve nasıl uygulandığı, sonuç olarak olağanüstü doğal fenomenlere ilişkin
bu açıklamaların kelamın bilim anlayışıyla nasıl uyumlu olduğu soruşturulacaktır.
| Yazar: | Hayrettin Nebi Güdekli |
| Sempozyum Başlığı: | 11-13. YÜZYIL İSLAM DÜŞÜNCESİNDE FİZİK TEORİ MODELLERİ: KURAM VE YÖNTEM – FATAP Bilimsel Merak ve Fiziksel Gerçeklik Teori ve Pratik Arasında İslam Düşüncesinde Fiziksel Açıklamalar Sempozyumu |
| Yer: | İstanbul |
| Yayıncı: | İLEM |
| Tarih: | 2023 |
| Sayfa: | 33 |
| ISBN: | |
| URL: | https://fatap.net/ |
