Meşhur Mu‘tezilî ve Sünnî Müfessirlerin Rü‘yetullâh Meselesine Bakışı
Ehl-i Sünnet ve Mu‘tezile arasında en fazla tartışılan konulardan biri de rü‘yetullâh meselesidir. Her iki tarafın da Allah tasavvurunu anlamak için bariz bir örnek olan bu konu tefsirlere de yansıyarak müfessirler arasında büyük tartışmaların yaşanmasına sebebiyet vermiştir. Bu tartışmalar, genel itibariyle Allah’ın dünyada ya da âhirette görülmesinin mümkün olup olmadığı, görmeyi mümkün kılan şartlar ve…
Mâtürîdî’nin Yorum Yönteminde Rasyonel Teoloji -Enbiyâ Ve Hac Sûreleri Bağlamında
Kur‘an‘ın anlaşılması ve yorumlanmasına dair çalışmalar vahyin inzalinden beri devam etmektedir. Vahyin yorumlanmasında belli kriterlerin olmasına her zaman dikkat edilmiştir. Bununla vahyin öznel, bâtınî, işârî şekillerde anlaşılmasının önüne geçilmesiamaçlanmıştır. Düşünce geleneğimizde genelde iki farklı yorum yönteminden söz edilebilir. Bunlardan ilki rivayet tefsiri olurken diğeri dirayet tefsiri şeklindedir. Mâtürîdî hem dirayet ekolünün hem de ehli rey…
Te’vîlâtü’l-Kur’ân’da Mâtürîdî’nin Felsefe Algısı
Çalışmanın temel hedefi Te’vîlâtü’l-Kur’ân bağlamında Mâtürîdî’nin (öl. 333/944) genel olarak felsefeye bakışını tespit ve tahlil etmektir. Başlangıçtan günümüze kadar ulaşan tefsirler arasında filozof (el-felâsife) kelimesi ile felsefecilerin görüşlerine ilk kez yer veren Te’vîlât’tır. Öyleyse Mâtürîdî dini yorumlarken dini dışı sayılan unsurlara açıktan müracaat eden ilk kişidir. Fakat o yorumlama sırasında uyulacak ilkeyi koymuştur. Bu bir…
İslam Kelamı ve Felsefesi Açısından Dua: Mâtürîdî ve Âmirî Örneği
Din ve felsefenin ortak ilgi alanlarından biri de duadır. Allah ve insana bakan yönü olması hasebiyle dua teoloji, ahlâk ve psikoloji gibi birçok farklı sahanın da konusu veya meselesi haline gelmiştir. Allah-insan ilişkisi açısından değerlendirildiğinde duanın her iki tarafa yönelik imanî (tevhid), amelî (pratik) ve ahlakî boyutlarının olduğu da açıktır. Dolayısıyla duanın mâhiyeti nedir? Dua…
A Return to Mind and Wisdom: Al-Maturidi
The views of Imam al-Māturīdī (d. 333/944), the founder of one of the theological schools of Islamic thought, continue to live among Muslims for centuries. Māturīdism, which emerged as a continuation of the views of Abū Ḥanīfa (d. 150/767), the founder of Ḥanafism, the first legal school, found a response in the lands where Ḥanafism…
Mâtürîdî ve Nesefî’nin Sûr, Mîzan, Kevser Kavramlarına Dair Yorumlamalarının Karşılaştırılması
Ebû Mansûr el-Mâtürîdî’den sonra Mâtürîdî kelâm okulunu sistemleştiren ve ekolün en bâriz ikinci ismi olan Ebü’l-Mu‘în en-Nesefî, genel olarak Mâtürîdî’nin görüşlerini benimsemiş ve onun izinden gitmiştir. Nesefî genel anlamda Mâtürîdî çizgiyi sürdürse de araştırmalarımızda onun bazen Mâtürîdî’den farklı yorumlarda bulunduğunu gözlemledik. Bu tespitten hareketle Mâtürîdî’nin ve Nesefî’nin âhiret ahvaliyle ilgili yorum farklarını çalışma konusu olarak…
Mâtürîdî kelâmcılarda dehriyye eleştirisi
Dehriyye kavramı, zaman anlamına gelen “Dehr” kelimesinden türetilmiş ve kelâmcılar tarafından farklı dinî ve felsefî ekolleri karşılamak üzere kullanılmıştır. Özellikle Mâtürîdî kelâmcılar tarafından Sümeniyye ve Seneviyye gibi dinî gruplar, natüralist-materyalist filozoflar, Aristo gibi teist filozoflar, Bâtıniyye ve Karmatiyye gibi heretik İslâmî hareketler Dehriyye başlığı altında ele alınmış ve eleştirilmiştir. Bazı araştırmacılara göre bu durum, Dehriyye…
Mâtürîdî’nin Bazı Ulûhiyet Meselelerine Yaklaşımı
İslam inancının “aslü’l-usûlü”nü teşkil eden ilâhiyât bahsi, kelâm ilminin en önemli ve karmaşık konularındandır. İlk dönemlerden itibaren Allah’ın zatı, sıfatları ve fiilleri başta olmak üzere ulûhiyet meselelerine dair farklı görüşler ileri sürülmüş ve mühim düşünce ayrılıkları ortaya çıkmıştır. Sünnî kelâmı tesis edenlerden biri olan Ebû Mansûr el-Mâtürîdî de ilâhiyât alanına giren bu hususlarda geniş bir…
İmam Mâtürîdî’nin Ulûhiyet Bağlamında Yahudi Teolojisine İlişkin Eleştirileri
İslâm dininde Allah’ın birliği, “tevhid” olarak tanımlanmıştır. Bu doğrultuda Kur’an’da Yahudilerin tevhide aykırı anlayışları benimseyip bu inançtan saptıklarına dikkat çekilmiştir. Kur’an’ın bu yaklaşımı, Müslümanların Yahudi inançlarına olan bakış açılarının temelini oluşturmuştur. Müslümanlar ile Yahudiler arasında yaşanan teolojik tartışmalarda Müslümanların, eleştirdikleri konuların başında ise Yahudilerin ulûhiyet anlayışları gelmektedir. Bu eleştirilerin temel hareket noktası İslam’daki Allah tasavvurudur….
Mâtürîdî’de Delâletü’ş-Şâhid Ale’l-Gâib Metodu Açısından Âhiretteki Ödül ve Cezanın Mâhiyeti
Kelamcıların büyük çoğunluğu doğru haber, sağlam duyular ve sağlıklı çalışan aklı bilgi kaynakları olarak kabul etmektedirler. Aklın bilgi kaynakları arasında sayılmasına bağlı olarak pek çok konuda akla dayalı delillendirme yoluna gidilmiştir. Adı geçen bilgi kaynaklarını ilk defa eserinde ele alan kelamcının Mâtürîdî olduğu bilinmektedir. O, Kitâbü’t-Tevhid’in hemen başında bilgi edinme yollarını doğru haber, sağlam duyular…