Mâtürîdî’ye Göre Gayba İman
Gayb, akıl ve duyuların alanına girmeyen, bilgi edinilemeyen varlık alanı olarak tanımlanır, iman ile arasında sıkı bir ilişki kurulur. İman konuları gayb alanı olarak ifade edilir. Türk düşünürü Ebû Mansûr el-Mâtürîdî’ye göre asıl iman gaybî konulardaki gerçeklere yönelik olur. İman etmek görünen âlemden hareketle gaybî âleme delil getirmekle gerçekleşir. Gerek onaylama (tasdik) gerekse yalanlama (tekzip)…
İmâm Mâtürîdî’de Peygamberlerin İsmeti
Peygamberlik kurumu, insanlık için tarih boyunca yadsınamaz bir gerçekliğe sahip olmuştur. İnsanlara doğru yolu gösterme amacıyla gönderilen peygamberler, gönderilişi itibariyle ilâhî bir kaynağa sahipken içerisinde bulunduğu mekân ve muhatap olduğu kitle açısından da beşerî özelliklere bürünmüşlerdir. Peygamberlerde bulunan bu çift yönlü özellik, davranışlarını ve tavırlarını belirleme noktasında onları zaman zaman belirsizliğe itmiştir. Bunun sonucunda ise…
Mâtürîdî ve Kâdî Abdülcebbâr’a Göre Bireyin Gaflet Karşısında Psikososyal Sorumluluğu
Bu çalışmanın amacı İmam Mâtürîdî ile Kâdi Abdülcebbâr’ın bireyin gaflet karşısında psikososyal sorumluluğu hakkındaki görüşlerini, fert ve toplumların inanç ve ahlâk problemlerine getirdiği çözüm önerilerini ortaya koymaktır. Bu çalışma bir nitel araştırmadır. Doküman analizi metodu çerçevesinde konuyla ilgili basılı belgeler kullanılmıştır. İnanç, eylem ve ahlâk ile ilgili bir kavram olan gaflet, bir şeyin önemini anlayamama,…
İmam Mâtürîdî’de Bilgi Kuramı ve İmanda İstidlâlî Bilginin (Aklın) Rolü
İslam düşüncesinde iman kavramı, tarih boyunca gerek İslam kelâmcıların, gerekse felsefecilerin üzerinde önemle durduğu bir konu olmuştur. Bunun pek çok sebebinden bahsedilebilir, fakat iman kavramının soyut bir mânâyı ifade etmesi ve rasyonalist bir bakış açısına göre pek itibar görmemesi, öte yandan Müslümanların ve diğer bazı din mensuplarının bu kavrama önem atfedip, onu kutsal bir varlığa…
Şemseddin Semerkandî’nin Bilgi Teorisi
Türkistan’ın seçkin âlimlerinden olan Şemseddin Muhammed b. Eşref el-Hüseynî es-Semerkandî (ö. 702/1303) Mâtürîdî okulunda yetişen, metafizik âlemle ilgili felsefe, kelâm ve dinlerin yaklaşımlarını değerlendirebilecek boyutta bilgi birikimine sahip biridir. O, bilgi teorisinde de bu niteliğini yansıtmış, bilgi kuramını oluştururken, konuyla bağlantılı farklı yaklaşımları değerlendirmiş ve kendi bilgi birikimi doğrultusunda en isabetli olarak gördüğünü seçmiş veya…
İmam Mâtürîdî’nin Ahlâk Düşüncesinde Ahlakın Kaynağı Olarak İnsan Tabiatı
İslam düşüncesinde tabiat kavramı önemli bir işleve sahiptir. Özellikle ahlâkla ilgili konularda tabiat kavramı insana ait birtakım özellikleri ifade eder. Bu özellikler insana ait değişmeyen kalıcı bir yapıyı ya da yaratılıştan gelen değişmesi mümkün olan hususları anlatır. Tabiat, kimi düşünürlerce mizaç veya fıtrat kavramlarıyla eş değer görülmüştür. Mizaç kavramını temel alan bakış açılarının daha çok…
İmâm Mâtürîdî’de İnsan Tabiatı Akıl ve Nefs
nsan, düşünen, üreten ve kendini sürekli geliştirebilen sosyal bir varlıktır. İnsan düşünerek fikir sahibi olabildiği gibi aldığı eğitimle, öğrendiği yeni bilgilerle, yaşadığı deneyimlerle de her geçen gün bilgi ve tecrübelerini artırabilmektedir. İnsan potansiyel olarak beş duyusunun yanı sıra akıl, irâde ve bilgi gibi insanı yücelten güçlü yönlere de sahiptir. İmâm Mâtürîdî’ye göre de insan akıl…
Lost Treasures of Mughal Intellectual History: The Hanefit ̱ e-Māturīdite Theological Pamphlets of Dāru’l-Ulūm Deoband and Its Records
During almost more than three hundred years of an ideal pro-Islamic reign, the Mughals, the flag carriers of Sunni Scholastic Theology in Indian Subcontinent, has an excellent scholarship in the preserving of Sunni Theology in their oikumene. When Maturidite scholastic theology comes to the matter, the whole Transoxiana and the Khorasan lands and scholars have…
Robert M. Adams’ın “Düzeltilmiş” İlahi Emir Teorisinin Mâtürîdî İzleri
Tanrı ve ahlak ilişkisi teizmin tarihi kadar eski bir ilişkidir. Bu ilişkinin önemli konu başlıklarından biri olan ilahi emir teorisi ahlakı temellendirme noktasında geçmişten günümüze farklı adlandırmalar ve içeriklerle tartışılmış ve günümüzde de tartışılmaya devam eden bir teoridir. Teori’nin çağdaş ahlak felsefesi içindeki yeni görünümü onun klasik anlatımlarına yönelik önemli değişimleri ihtiva eder. Bu değişimler…
Mâtürîdî ve Nesefî’nin Âhiret Ahvaline Yaklaşımlarının Mukayesesi
Mâtürîdî kelâm ekolünün ikinci büyük kurucusu sayılan ve mezhebi sistemleştirme noktasında Eş‘arî ekolündeki Bâkıllânî ve Gazzâlî konumunda olan Ebü’l-Mu‘în en-Nesefî, genel olarak Mâtürîdî’nin çizgisini sürdürmüş ve ona muhalefet etmemiştir. Bununla birlikte Nesefî’nin âhiret anlayışına yönelik olarak yaptığımız araştırmamızda onun bazı hususlarda Mâtürîdî’den farklı düşündüğünü müşahede ettik. Bu noktadan yola çıkarak hazırladığımız bildiride Mâtürîdî’nin ve Nesefî’nin,…