Takdim: Hayatımdan Kayan Yıldızlar
Takdim” başlıklı bu iki yazı da, başlığın taşıdığı olumlu çağrışımın aksine, üzülerek ve açıkça söylemeliyim ki, benim için gerçekten en sıkıntılı, en zor ve en önemlisi de, fikir dünyamın ve meslek hayatımın kutup yıldızları iken kayıp giden üç sevgili dosta, sevgili ağabeyim ve ilk Doktora hocam Yaşar Kutluay ve aziz Hocam, Doktora Babam Muhammed Tâvit…
Azerbaycan’da İslâm ve Mezhep Olgusu
Azerbaycan, jeo-stratejik konumu itibariyle tarih boyunca bölgesel güçlerin dikkatini çeken bir coğrafyada yer almaktadır. Bu coğrafyada İslâmiyet öncesinde Mazdekîlik, Maniheizm ve Zerdüştlük gibi bölgesel inanç yapıları yanında Hristiyanlık ve Yahudilik gibi dinler de vardı. Ayrıca Türklerin varlığı sebebiyle bölgede Gök Tanrı (Tengricilik) inancı da temsil edilmekteydi. İslâmiyet, ilk halifelerden Hz. Ömer döneminde sahabenin eliyle bölgeye…
Eş’ârîliğin Teşekkülü ve İmam Eş’ârî
İmam Eş’ârî, ilmî hayatını Mu’tezile içinde geçirmiş, daha sonraki dönemlerde hem üvey babası hem de hocası olan Ebu Alî el-Cübbaî ile fikri ayrılığa düşerek Mu’tezileden ayrılmıştır. Mu’tezile’den ayrılma sürecinin gördüğü bir rüyaya bağlayanlar olduğu gibi, bu ayrılışı hocasıyla ters düştüğü bir konuya da bağlayanlar vardır. İmam Eş’ârî, Mu’tezile içinde geçirdiği kırk yıllık sürede onların ders…
Günah ve Kebâir Kavramları Bağlamında Bazı Eş’arî Âlimlerinin İmanda Artma-Eksilme Hakkındaki Görüşleri
Eş‘arîlik, ilk dönem mezhepleri içinde Ehl-i Sünnet ekolünün en güçlü mezheplerinden sayılmaktadır. Bu bağlamda Eş‘arîliğin tartışmalı konulara getirdiği çözümler hem kendi mezhebinin görüşleri olarak kelâm otoriteleri nezdinde yer edinmiş hem de Ehl-i Sünnet’in bir yaklaşımı olarak literal anlamda değerlendirilmiştir. İmanda artama-eksilme mevzusu, ilk dönem kelâmî tartışmaların en nirengi meselelerinden biri sayılmıştır. Mu‘tezile’nin imanda artma-eksilme bağlamında…
İbâzıyye Mezhebinin Teşekkülü, Sistematiği ve Farklılaşmalar
Teşekkülü hicrî birinci asra denk gelen İbâzıyye mezhebi, fıkhî bir mezhep vasfından ziyade daha çok siyasi bir fırka olarak şöhret bulmuştur. Böyle bir anlaşılmaya maruz kalmasının altında selef olarak gördükleri bazı şahsiyetlerin Hâricîlerle iltisakları yatmaktadır. Bu durum İbâzıyye’nin fıkhî bir mezhep olarak bilinmesinin önüne geçmiştir. Bundan ötürü İbâzıyye daha çok mezhepler tarihi ve itikâdî görüşlerinden…
Hadis Edebiyatında Mezheplere Yaklaşım Farklılıkları
Hadisler Hz. Peygamber’e atfedilen söz, fiil ve takrirlerdir. Mezhep ise terim olarak dini anlama ve yorumlamada kendine has yaklaşıma sahip düşünce bütünü ve bu yaklaşıma göre oluşan ekolleşme olarak tanımlanmıştır. Mezhepler Hz. Peygamber’in vefatından çok sonra çeşitli görüş ayrılıkları neticesinde ümmette/Müslüman toplumda ortaya çıkan gruplardır. Hz. Peygamber döneminde mezhep olmamasına rağmen mezheplerle ilgili hadisler sahih,…
Ebü’l-Mu‘în en-Nesefî’ye Göre Kerrâmiyye Ekolü ve Görüşleri
Muhammed b. Kerrâm, zühd hayatıyla tanınmakla birlikte ilim tahsilinden geri durmamış ve bu uğurda pek çok şehir dolaşmıştır. Horasan’ın önemli ilim merkezleri olan Nîşâbur, Belh, Herat gibi şehirlerde dönemin önde gelen Mürciî âlimlerden dersler almıştır. Görüşlerinin halk nazarında itibar görmesinde zâhid kişiliği kadar etkili vaaz sunumunun da rolü olmuştur. Ancak görüşlerinin sistemli hale getirilmesi ve…
Orta Doğu’da Din-Devlet İşlerinde Mezheplerin Rolü
Din-devlet ilişkileri bakımından oldukça sorunlu bir bölge olan Orta Doğu’da dinin siyaset üzerindeki etkisini mezheplerden bağımsız olarak ele almamız mümkün değildir. Nüfusunun %90’ının Müslüman olduğu bu bölge mezhepsel olarak Sünnilerin ağırlıkta olmasıyla birlikte Şiiler ve diğer mezheplere orana sınırlı sayıda Dürzilere ev sahipliği yapmaktadır. Orta Doğu bölgesinde dinin siyaset üzerindeki etkisi, dönemlere göre farklılık gösterse…
Mezhepsel farklılıklar ve birlikte yaşama pratiği “Iğdır örneği”
Bu çalışmamızda günümüzde Müslüman coğrafyasında var olan mezhebî çatışmaların sona ermesi ve Müslümanların, herhangi bir mezhep kimliği altında değil, İslâm çatısı altında bir araya gelmesinin mümkün olabileceği Iğdır örneği ile ortaya konulmaya çalışılmıştır. Iğdır, birçok medeniyete ev sahipliği yapmış kadim şehirlerden biridir. Buradan hareketle bölgeyi ele geçiren devletler hakkında bilgiler verilmiştir. Mezhep kavramı, İslâm’ın temel…
Eyyûbîler döneminde Eş’arîlik
slam devletlerinin en önemlilerinden biri olan Eyyûbîler kurulduğu tarihten itibaren Eş’arîliği bütün devlet organlarıyla desteklemiş ve farklı coğrafyalara yayılmasında etkili olmuştur. Eyyûbîler, Eş’arîliğin gelişiminde önemli bir role sahip olmasına rağmen bu dönemle ilgili çalışmalar oldukça sınırlıdır. İşte bu durum böyle bir çalışmayı araştırma konusu yapmamıza sevk etmiştir. Eyyûbîler’in Fâtimîler’i ortadan kaldırıp yerine geçmesiyle beraber Eş’arîlik…