İmamet meselesi başlangıçta Kelam’ın ana konuları arasında yer almasa da zamanla Şiâ’nın imâmeti itikadi bir zeminde tartışmasının etkisiyle Kelam kitaplarında müstakil bir bölüm olarak ele alınmaya başlanmıştır. Muʿtezilî alimler de bu tartışmalardan geri kalmamış, eserlerinde imametle ilgili konulara yer vermişlerdir. Son dönem Muʿtezilî alimler içerisinde en etkili isimlerinden birisi olan ve son Muʿtezilî okul Hüseyniyye’nin kurucusu olarak kabul edilen Ebü’l-Hüseyin el-Basrî de kelam alanında birçok eser kaleme almıştır. Onun bu eserlerinden Kitabü Şerhu’l-Usūli’l-Hamse’sinin imamet bölümü günümüze ulaşmıştır. Ebü’l-Hüseyin el-Basrî’nin bu eseri, kendisinden önceki imamet tartışmalarını ele alıp değerlendirmesi ve daha sonra da bu değerlendirmeler üzerine reddiyeler yazılarak yeni tartışmalara yön vermesi açısından imamet konusunda önemli bir öneme sahiptir. Basrî’nin söz konusu bu eseri hem muhteva hem de tasnif olarak açısından dönemin hususiyetlerini yansıtması, İslam siyaset düşüncesinin gelişimini göstermesi ve imamet tartışmalarını ihtiva etmesi açısından önem arz etmektedir. Bu bölüm, imamete dair genel tartışmaları içermekle birlikte 10. yüzyıl Şîi imamet nazariyesinin rasyonel temellerde savunulmasının imkanını detaylı bir şekilde tahlil etmektedir. Bölüm’ün günümüze ulaşmış tek nüshası, Avusturya Milli Kütüphanesi’nde ‘nin Glaser koleksiyonunda 114 numarasıyla kayıtlı olup 6./13. yüzyıla ait bir koleksiyonun içerisinde bulunmaktadır. Bu çalışmada geç dönem Muʿtezile kelamının bir metni olan Kitabü Şerhu’l-Usūli’l-Hamse’sinin imamet bölümünün tahkik ve incelemesi ele alınacaktır. Ayrıca bölümün muhteva analizi ile imamet konularına yaklaşım tartışmaları ele alınarak tahkikli neşir araştırmacıların ilgisine sunulacaktır.
| Yazar: | Halil İbrahim DELEN – Özkan ŞİMŞEK – Yusuf ARIKANER |
| Yayın: | Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi |
| Cilt: | 4 |
| Sayı: | 1 |
| Sayfa: | 111 – 201 |
| Tarih: | 2021 |
| DOI: | 10.5281/zenodo.5008252 |
| ISSN: | 2459-1815 |
| URL: | https://dergipark.org.tr/tr/pub/tahkik/issue/63589/962676 |
