Bu çalışmada, imanın yaratılıp yaratılmadığı tartışmasına dair Ebü’l-Muîn en-Nesefî (öl. 508/1115) ile Ebû İshak es-Saffâr’ın (öl. 534/1139) görüşleri konu edilmiştir. Bu kapsamda öncelikle imanın mahlukiyeti tartışmasının kelâm tarihindeki yeri ele alınmış, özelikle de Ehl-i hadîs anlayışı ile Eş’arî ve Mâtürîdî âlimlerinin konuya yaklaşımları ortaya konulmuştur. Sonrasında Nesefî ve Saffâr’ın imanın mahlukiyetiyle ilgili ortaya konulan çok sayıda yaklaşımdan hangisini tercih ettikleri belirlenmeye çalışılmıştır. İmanın mahlukiyeti meselesi Kur’an’ın yaratılmış olup olmadığı tartışmasının bir devamı olarak kendini göstermektedir. Tartışmanın merkezinde Allah’ın kendi zâtını mü’min olarak adlandırması ve kendisinden başka ilah olmadığına dair şahitlik etmesiyle ilgili âyet bulunmaktadır. Âyeti Allah’ın kelâm sıfatı kapsamında anlayan Ehl-i hadîs ve Eş’ariyye âlimleri, Allah’ın kendi birliğini tasdikleyen ilk mü’min olduğuna ve dolayısıyla imanın mahlûk olmadığına inanmaktadır. Bu yorumu doğru bulmayan, içlerinde Ebû İshak es-Saffâr’ın da bulunduğu Mâtürîdî kelâmcıları, imanı kulun bir fiili olarak görmektedir. Onlara göre insanın tüm fiilleri mahlûk olduğundan iman da mahlûktur. Diğer yandan Ebü’l-Muîn en-Nesefî imanın yaratılmışlığı meselesini hidâyet kavramı üzerinden şekillendirmektedir. Hidâyet, Allah’ın kulu üzerinde doğru yola girmeyi yaratması demektir. Allah’tan başka insanları hidâyete erdirecek yoktur. Yani hidâyet tekvin sıfatı kapsamında ortaya çıkan bir fiildir. Tekvin sıfatı ezelî iken onun doğurduğu fiiller hâdis kabul edilmektedir. Buradan hareketle Nesefî’ye göre iman Allah’ın hidâyet fiiline nispetle ezelî, insana nispetle de mahlûktur. Bu tartışmada; imana her şekilde mahlûktur diyen, imanı her şekilde ezelî gören ve ikisi arasında orta bir görüş benimseyen taraflar bulunmaktadır. Bu çalışmada konu, Nesefî ile Saffâr’ın özelinde ortaya konulmaya çalışmıştır.
| Yazar: | Sümeyye Çekiç |
| Sempozyum Başlığı: | 1. Türkiye Sosyal Bilimler Sempozyumu: Bildiri Özetleri Kitabı |
| Yer: | Ankara |
| Yayıncı: | Oku Okut Yayınları |
| Tarih: | 2021 |
| Sayfa: | 79-82 |
| ISBN: | 9786057441645 |
| URL: | https://sempozyum.okuokut.org/tsbs/article/view/18 |
