Köklü bir geçmişe sahip olan yabancılaşma kavramı, özellikle son yüzyılda çok farklı disiplin-ler tarafından değişik yönleriyle incelenmiştir. Bu yüzden üzerinde ortak bir tanımlama yapıla-madığı görülmektedir. Yabancılaşma denilince akla gelen ilk olgulardan birisi de din, daha doğru-su ‘din anlayışı’dır. Dinlerin temel amaçlarından birinin müntesiplerini kendilerine ve çevrelerine yabancılaşmaktan uzaklaştırmaya çalışmak olduğu söylenebilir. Allah, insandan onu birey yapan ve sorumlu kılan akıl, ilim, irade, kudret vb. özelliklerinin farkında olmasını ve kendini gerçek-leştirmesini istemektedir. İnsanın sahip olduğu bu potansiyeli açığa çıkarırken sağlıklı ve tutarlı davranışlar sergilemesine yardımcı olan din, bu yönüyle insanın yabancılaşmasını önlemeyi ya da minimum seviyeye indirmeyi hedeflemektedir. Ancak din anlayışının Allah-insan ilişkisi bağla-mındaki şekli ve içeriği sağlıklı ve tutarlı bir temele/zemine dayandırılmadığında, yabancılaşma olgusunu tetikleyen bir duruma yol açabilir. Elinizdeki bu çalışma yabancılaşma olgusu ile Eş‘arî düşünce sisteminin insan eylemlerine ve sorumluluğuna bakışı arasındaki ilişkinin böyle bir riski taşıyıp taşımadığını ortaya koyma amacıyla kaleme alınmıştır. Bunu yaparken kavram analizi, tarihsel ve olgusal gerçeklik ön plana çıkarılmaya çalışılmıştır. Yöntem olarak nitel araştırma yön-temlerinden doküman analizi tercih edilmiştir. Araştırmanın sonucunda Müslüman düşüncesinde baskın olan Eş‘arî kelam ekolünün, insanın sahip olduğu özellikleri şeklen var sayıp, bunların pra-tik hayattaki yansımalarının tamamen Allah’ın sevk ve idaresi altında gerçekleştiğini ileri sürdüğü görülmüştür. Şu halde insanı neredeyse tamamen devre dışı bırakan bu anlayışın, onun fıtratı-na/potansiyellerine yabancılaşmasına zemin hazırlaması mümkündür.
| Yazar: | Yaşar ÜNAL |
| Yayın: | İslâmî Araştırmalar Dergisi |
| Cilt: | 34 |
| Sayı: | 1 |
| Sayfa: | 205-224 |
| Tarih: | 2023 |
| DOI: | |
| ISSN: | 1304-6810 |
| URL: | https://www.islamiarastirmalar.com/esar-dusunce-sisteminin-insanin-yabancilasmasina-etkileri- |
