İslam düşünce tarihinde beşerî yapılar olarak ortaya çıkmış mezheplerin diğer düşünce ekolleriyle etkileşim halinde olduğu bilinir. Bu minvalde mezhepler diğer yapılara yönelik olarak eleştiri mekanizmasını yoğun bir şekilde kullanmıştır. Mihne sonrası Ahmed b. Hanbel’in (ö. 241/855) karizmasının ciddi bir şekilde artması, talebelerinin onun fikirlerini yazması ve Hallâl’ın (ö. 311/923) bu malzemeyi bir araya getirmesiyle mezhep hüviyeti kazanan Hanbelîliğin müdahaleci ve sert tutumu diğer mezhepleri eleştirilerine yansımıştır. Bundan dolayı Hanbelî gelenek içerisinde birçok mezhebe yönelik olarak çok sayıda reddiye türünde eser hazırlanmıştır. Hanbelîliğin ilişki içerisinde olduğu ve eleştirilerini yönelttiği mezheplerden biri Eş῾arîliktir. Eş῾arîliğin öncüleri konumundaki Küllâbîleri sert bir şekilde eleştiren Hanbelîler, aynı gerekçeyle Eş῾arî düşünceyi de karşı oldukları gruplar arasına dahil etmiştir. Her ne kadar daha erken dönemlerde Hanbelîler tarafından Küllâbîlik ve Eş῾arîliğe yönelik reddiye tarzı eserler kaleme alındığı bilinse de günümüze ulaşan ilk eserler arasında Şam Hanbelîliği açısından önemli bir yer işgal eden Ebu’l-Ferec eş-Şîrâzî’nin (ö. 486/1094) oğlu İbnu’l-Hanbelî’nin (ö. 536/1141) erRisâletu’l-vâdıha fi’r-redd ale’l-Eşâ῾ira adlı eseri yer alır. İbn Akîl (ö. 513/1119) tarafından yazılmış Resâil fi’l-Kurʾân ve isbâtu’l-harf ve’s-savt redden ale’l-Eşʿariyye isimli çalışma ile Ebu’l-Kasım İbnu’l-Hanbelî’nin eseri bu alanda yazılmış ve günümüze ulaşmış ilk iki örnektir. HanbelîlikEş῾arîlik ilişkisi bağlamında reddiye tarzında yazılmış ilk eserlerden olması ve henüz Türkiye’de bu konuda bir çalışma yapılmamış olması dikkat çekmektedir. Bu çalışma, İbnu’l-Hanbelî’nin zikredilen eserinde Eş῾arîliğe yönelik yapmış olduğu eleştirileri ve bu eleştirilerin ahlakî boyutunu ortaya koymayı hedeflemektedir.
| Yazar: | İsa Koç |
| Sempozyum Başlığı: | Uluslararası Din Düşünce ve Ahlak Sempozyumu |
| Yer: | Van |
| Yayıncı: | Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi |
| Tarih: | 5-7 Kasım 2021 |
| Sayfa: | 7-8 |
| ISBN: | |
| URL: | http://webportal.yyu.edu.tr/dindusunceahlak |
