Bu çalışma Hüseyin b. Hasan el-Hüseynî el-Halhâlî’nin (ö. 1014/1605) Risâle fî İsbâti’l-vâcib adlı risalesini incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışmada henüz literatürde bilinmeyen ve üzerine çalışma yapılmamış olan Hüseyin Halhâlî’nin bu risalesinin tahkikinin yapılarak İslam düşünce tarihi literatürüne kazandırılması hedeflenmiştir. Belirlenen bu hedefler doğrultusunda çalışma, müellifin hayatı, risalenin nüshaları ve risalenin müteallık olduğu problemleri kapsamaktadır. Halhâlî’nin Risâle fî İsbâti’l-vâcib adlı eseri Allah’ın varlığının ve birliğinin ispatını, sıfatlarını ve fiillerini konu edinir. Halhâlî’nin bu risalesi muhteva ve yöntem açısından Sadreddin Muhammed b. İbrahim b. Muhammed eş-Şîrâzî’nin (ö. 903/1498) Risâle fî İsbâti’l-vâcib’i ve Celâleddîn Devvânî’nin (ö. 908/1502) Risâletü İsbâti’l-vâcibi’l-cedîde adlı eserine benzer niteliktedir. Hatta ismi mezkûr risale, bazı kütüphane kataloglarında Devvânî’nin Risâletü İsbâti’l-vâcibi’l-kadîme adlı eserinin hâşiyesi; bazılarında da Devvânî’nin ikinci risalesi Risâletü İsbâti’l-vâcibi’l-cedîde adlı eserin şerhi olarak geçmektedir. Ancak Halhâlî’nin bu risalesinin Devvânî’nin her iki eseri ile ilişkisi muhtevi olduğu problemler bakımındandır. Bu ilişki, Halhâlî’nin Risâle fî İsbâti’l-vâcib adlı risalesinin Devvânî’nin Risâletü İsbâti’l-vâcibi’l-kadîme adlı eserinin muhtevi olduğu problemlerin bazılarını içermesi; ikinci olan Risâletü İsbâti’l-vâcibi’l-cedîde adlı risalesi ile de şekil ve muhteva bakımından bir benzerlik şeklindedir. Halhâlî’nin bu risalesi İslam düşünce geleneğinin müteahhir döneminde yeni bir tür olarak telif edilen isbât-ı vâcib başlıklı eserler içinde ele aldığı konular itibarıyla dikkat çekici bir niteliğe sahiptir. Müellif, isbat-ı vâcib problemini filozoflardan hareketle tartışırken, ilâhî sıfatlar ve ilâhî fiillerde Eş’ârî ve Mutezile bilginlerinin yaklaşımlarını ön plana almaktadır.
| Yazar: | Hatice TOKSÖZ – Ümran ÖZGÜR |
| Yayın: | Tahkik İslami İlimler Araştırma ve Neşir Dergisi |
| Cilt: | 5 |
| Sayı: | 1 |
| Sayfa: | 375 – 455 |
| Tarih: | 2022 |
| DOI: | 10.5281/zenodo.6768555 |
| ISSN: | 2459-1815 |
| URL: | https://dergipark.org.tr/tr/pub/tahkik/issue/71421/1069214 |
